Palmpaosen

Morgen was ‘t zondag, maor gin gewone zondag. Palmzondag was ‘t morgen. Knelis en Willem wosten neet, wat dat eigeluk te betekenen hadde.
“Wat is dat?” vroog Knelis. “Dat is Palmpaosen”, zae mooder.
“Palmpoasen?” vroog Willem.
“Jao, dan krieg i’j ieders ‘n palmtak”, zae grootmooder.
“‘n Palmtak?” vroog Knelis.
“Jao”, zae grootmooder; “zo straks geet vader nao Brevoord umme gebak te halene en dan brech e metene de pielendekes met”.
“Pielendekes?” vroog Willem.
“Jao en ‘n rad veur ieder”. “‘n rad?” vroog Knelis.
‘t Wier veur de beide jonges hoo langer hoo onbegriepeluker.
Mooder lei ‘t eur endeluk is zo’n betjen uut.
Ho, wat zol dat morgen ‘n mooi spil worden.
Nao ‘t veeruurhollen, mos Jan, den oldern breur van de tweelinge, maor manges veur ieder ‘n mooi palmtak snien. Knelis en Willem leepen met em nao de olde iemenhaege. Hee zoch ‘n paar mooie täkkere uut en snee ze af. De jonges mochten ze nao huus draegen. daor mosten de täkkere teggen de zied onder ‘t speegel ezat worden. Zo; dat was dan ‘t begin.

Knelis en Willem leepen mooder en grootmooder ovveral achternao, want ze hadden altied zodeur wat te praotene en te vraogene ovver Palmpaosen. Grootmooder leern eur ok ‘t versken, dat ze mosten zingen at ze morgen het palmtak ronddroogen.
Mooder begin ‘t gevraogte van de jonges al haoste te vervelene. men zol der joo haoste dol van worden, zae ze.
As vader noo maor gauw in kwam met de pielendekes en de ra.
“Gaot maor is kieken op den diek, of e der al an kump”, zae mooder.

Knelis en Willem leepen nao buuten. Nee, vader kwam nog neet. Endeluk, endeluk – daor kwam vader in de veerte met den kroewagen anschoeven. Knelis en Willem leepen em hard temeute.
Ze keken beide in den kroewagen, maor ze zaggen niks bezunders.
Net as anders op zaoterdagaovond lad der boor in en daarop den korf met de winkelware. maor misschien zatten daor de pielendekes en de ra ok wal bi’j in.
“Wo’j mi’j afhalen, jonges?” vroog vader.
“Jao”, zaen Knelis en Willen te gelieke. “Da’s good”, zae vader.
“Hef vader pielendekes?” vroog Knelis.
Zit ze in den korf?” vroog Willem.
“Magge wi’j ze is zeen?” vroog Knelis.
“Zobol a’we in huus bunt”, zae vader.
Doo leepen de jonges vader hard veuruut en wosten van bli’j-schop neet hoo ze zich an zollen stellen.
Doo vader in was droog e de breu bedaard nao de kelder en zat den korf midden op de taofele. Knelis en Willen konnen eur ongeduld haoste neet bedwingen en trempelden en wreven zich in de hande.
Grootmooder, mooder, vader en jan mosten der umme lachen.
Mooder dee den deksel van den korf en lei de winkelware waor ze heurden.
Helemaole onder in den korf……..
“Daor komt ze dan an”, zae mooder en haalden ne groten toete veur den dag.
De beide ra zatten der in. “Kö’j dee opaeten?” vroog Willem.
“Jao, natuurlek”, zae mooder; “dee smaakt heel lekker”.
Noo kwam der ne nog grootere toete uut den korf. En daor zatten de pielendekes in. Knelis en Willen greulden der van, doo ze dee te zeene kregen. Hé, wat mooie dinge. Mooie, mooie pielekes wazzen ‘t, net as laevendige endenkuukskes, met ogen van krinten.
“Noo mo we ok zo de palmtäkke maor klaor maken”, zae grootmooder.
“Maor eerste mot de jonges toch nao bedde”, zae mooder; “ze mot ok nog verheund worden”.
Knelis en Willem hadden ‘t leever ander ewild, maor as mooder wat bestelden, dan hoofden i’j neet te probeerne daor wat an te veranderne. Wat mooder zae, daor genk niks af.

Verlennen waeke hadde grootmooder Knelis e-wassene en verscheund en mooder Willem. ‘t Genk insverzet. Dörrumme kreeg mooder vanaovond Knelis onderhanden en grootmooder Willem.
De jonges wazzen bezunder aardig en gezeggeluk; ze klaagden der neet ovver, dat eur de zeepe in de ogen beet en ze trokken neet terugge, as eur de naegels van de tene luk af-e-knipt wiern.
Doo ze klaor wazzen mosten ze nao bedde. Ze hadden ok eigeluk al wal luk slaop. Maor ze bleven toch nog ne pooze stillekes wakker liggen, want ze wollen nog zo geerne zeen, dat grootmooder en mooder de palmtäkkere in odder maakten. Mooder mos eerste op de daele nog luk wark af doon en grootmooder in de kökkene. Wat duurn dat lange!

“Slaop i’j al?’ fluusterden Knelis nao een pooze.
“Nee nog neet”, zae Willem; “ik hadde mi’j de ogen zo maor is efkes too daone. Knelis dee de ziene ok is efkes too.
Effen later deen ze ze beide is weer los. Zo ongemarkt veelen de ogen weer dichte. En ‘t wier al stiller en stiller.
Knelis sloog de ogen weer open. met verbazinge keek e de kökkene in. Wat?….Wat?

De zunne scheen joo helder deur de raams in de kökkene. En grootmooder, mooder, vader en jan zatten umme de taofele te aetene. Wat? Was ‘t dan al morgen?
Willem wier ok wakker en keek al aeven verwonderd.
Hee kon ‘t zich ok maor neet begriepen, dat den nacht al veurbi’j was. Hö! Fijn!

Noo was ‘t Palmpaosen!
Wazzen de palmtäkke al in odder?
Ojao; kiek maor! daor stonnen ze ieders op ne stool bi’j ‘t raam.
Wat was dat ‘n mooi gezichte!
De pielekes zatten der zo aardig an, en an ieder ‘n rad in ‘t midden, en grootmooder en mooder hadden der ok nog prachtige reuskes van gael muskenpapeer an-e-maakt.
“Magge, wi’j der uut?” vroog Knelis.
“Wi’j bunt wakker”, zae Willem.
Efkes mosten de jonges nog blieven liggen, töt de andern ‘t aeten op hadden.
“Wat bunt de palmtäkke mooi”, zae Knelis. “Hejao”, zae Willem.

Doo de jonges an-e-trokkene wazzen en eur aeten op hadden mochten ze met de palmtäkke nao buuten. Ze mosten ze eerste ok nog ni’j ‘n paar naobers laoten bekieken. En doo leepen ze der ‘n betjen met rond te draegene in de heldern zunneschien en ze zongen daorbi’j, zo hard at ze maor konnen:

“Palm palm Paosen
Heikoerei
Heikoerei
Ovver ne Zondag kriege wi’j ‘n ei.
Een ei is gin ei
twee ei is gin ei
Dree ei is ‘n Paosei”.

En dan weer van veurn af an.
Mieken, het zwarte hundeken, dungelden eur nao.
De täkkere wazzen nog wal aardig zwaor en endeluk mosten de jonges zich is rösten.
“Ik gao mi’j luk an de kante van de weg in ‘t grös liggen”, zae Willem.
“Ik ok”, zae Knelis; “en ik staeke mien tak effen in de grond; dan hoof ik ‘t neet zo lange vaste te hollene”.
Willem dee ‘t net zo.
Geneugluk laggen de tweelinge daot bi’j mekare.
“Wat zölt dee pielkes lekker wezzen”, zae Willem.
“Nou”, zae Knelis; “ze roekt ok zo fijn”.
“Wanneer zö we der uns ene op aetne?” vroog Willem.
“Mi’j duch morgen”, zae Knelis. “Of vanaovond”, zae Willem.
“Lao we ‘t vanavond maor doon”, zae Knelis.
“Ik hadde der noo al wal zin an”, zae Willem.
“Ik ok wal”, zae Knelis.
“Zö we der uns zo straks ieders is ene nemmen?” vroog Willem.
“jao, dat doo we”, zae Knelis; “kom, noo daluk maor”.
De jonges schrokken beide, doo ze nao eure palmtäkke keken.
Tegelieke stoven ze ovverende. Wacht is! Zonne lummel.

Mieken hadde net het tweede pieleken van Willem zien tak af-e-trokkene. Een hadde der al op. het tweede had e in den bek.
“Alle! Alla hond!” schreeuwden Willem. Ok Knelis maakten alarm. En beide jonges sprongen op Mieken af. De honde wol eerste het pielendeken nog metnemmen, maor hee kon ‘t zo gauw neet redden en leet het vallen. hee der vandeur! maor de jonges en nao, want ze wazzen ongelukkig giftig op em en wollen em leluk afsmeern. Mieken hadde ‘t in de gate en leep, wat e maor kon.

De tweelinge konnen em op ging stuk nao weer ankommen en mosten ‘t opgevven. Ze gengen weer nao eure palmtäkkere. Beide hechten ze as vette ganze.
Ä’k em in de fikken kriege, dan geet het um slech”, zae Willem.
“Hee mot er duftig wat op hebben”, zae Knelis.
Mieken leep al achter de schoppe en zol de eerste paar uur wal ‘n betjen bi’j de jonges vandan blieven. Dat was um geraone ok!
Eén pielendeken hadde Mieken op.
Het andere lag in ‘t grös.

“Lao we uns dat maor verdelen”, zae Willem; “der is toch al ‘n stuksken af”.
Het brak het, zo good as e kon, midden deur en gaf de ene helfte an Knelis.
“Lekker”, zae Knelis, doo e ‘t op hadde. “Nou”, zae Willem.
Willem hadde noo twee pielendekes minder an zien tak as Knelis.
“Weet i’j, wa we doot?” zae Knelis.
“Ja?” zae Willem.
“Wi’j nemt er uns ok ieders ene van mien tak: dan he we der weer aeven völle”, zae Knelis.
Daor kon Willem niks op teggen hebben.
‘t Was wonder, maor hoo meer a’j van dee pielendekes atten, hoo lekkerder at ze ow begonnen te smakene.
“A we der ieders nog is ene nammen”, zae Willem.
“Mi’j good”, zae Knelis; “ze bunt er veur umme op-e-aetene te worden”.
Endeluk hadden de jonges ieders nog één pielendeken an eur tak zitten.
“Hoo zol het rad smaken?” vroog Willem.
Knelis kneep ‘n klein stuksken van het ziene af en preufden ‘t.
“Haoste net as de pielendekes “, zae e; “nog wal zo lekker”.
Willem wol ok is preuven. Hee nam luk groter stukke as Knelis e-daoen hadde.
Doo nam Knelis ok ‘n flink stukke.
Doo Willem weer.
Endeluk was van de ra ok al neet völle ovver.
“Wat er noo nog an zit, beware ik töt morgen”, zae Knelis.
“Ik ok”, zae Willem.
“Kom, wi’j loopt er nog luk met rond”.
‘s meddags konnen de jonges met gin meugelukheid eurn telder leug kriegen.
‘s Aovends wazzen de täkkere helemaole leug.

En Mieken was al weer goeie vrende met de jonges.

G.J.Meinen

Misterweg

Joannis Rauwertsz, In sijnen leven Pastoirs toe Wenterschwick
Abt.1542- Bef.1624
Partn: Aelken Crampen
Pastoor sinds 1568-1617
Woonadres:
Hoek Meddosetraat-Markt (te Voortwis, Vergrootglas, blz.144)
Ratumsestraat (Stegeman. Kerspel blz.191)

Broer: Elias Rauwertsz (kerkmeester) (getr. Aelken Hillebrandts) 
Zus: Joestke Rauwertsz (getr.Hendrick Schoemaker- zie.fam.Schoemaker)
Kinderen:
Jan Rauwerts (getr.Gertruidt van Asbeck) 
Berent Rauwerts (getr. Peter Pombreda)
Vrede Rauwertsz (getr.Derck Schoemaker, zn.van Hendrick Schoemaker)
Jenneken Rauwerts (getr.Godefridus Bucharo -Pastoor te Varsseveld

Pastoor Rauwertsz zou een ‘vrij leven’ leiden (drank-ruzie’s), evenals zijn dochters.

Reformatie Winterswijk: 25 juli 1599
Op de kruising naar Woold of Kotten stond een Christusbeeld aan een groot wit kruis. Daar hield Rauwerts een preek ten gunste van de reformatie en wierp de Monstrans in een doornstruik.

Ouderlijk huis : Rauwershof Woold
Vader: Johan Rauwerdinck of Rauwertsz- houthandel, kerkmeester (1547)
‘ kocht in de jaren ’40 een huis aan het kerkhof, in 1558 verhuisd naar groter pand aan het kerkhof’

De St.Jacobi werd nu een protestantsch bedehuis Jacobuskerk.

Een Mariabeeld bevindt zich in de R.K. kerk te Ramsdorf, als “Maria van Wenterswick’
De Monstrans werd eveneens gered en zou in Munsterland zijn terecht gekomen. (Klooster Burlo)

——————————————————————–

J

Omstreeks 1600 vinden wij het schoolmeesterambt van Winterswijk waargenomen door zekeren Godefridus Bucherus, eigenlijk prediker van beroep, die laatselijk te Almen gestaan had, doch aldaar wegens ergerlijk levensgedrag ontslagen was. 
Naar Winterswijk afgezakt, had hij hier weldra een van pastoor Rauwerts dochters leeren kennen en met deze een vrij huwelijk aangegaan. Aan die bijzondere relatie was het zeker te danken, dat hem tevens de kerkelijke administratie was opgedragen en hij nu en dan “den jetzigen pastoren (dat was dus zijn schoonvader)  den kerckendienst mocht helffen verwalten”.
———————————————————————

De reformatie kwam ook in Winterswijk. De omwenteling bestond in het begin slechts uit het verkondigen van nieuwe ideeen buiten de officiele kerken in schuren en stallen, op hagepreken en huisbezoek. Volgens aantekeningen uit het Winterswijkse parochie-archief hebben hervormingsgezinden omstreeks 1574 een poging gedaan om de katholieken uit de Jacob sterk te weren.

Een verhaal spreekt zelfs van een verdrijving van de katholieken. Maar dezen telden in de volgende veertien dagen hun mensen en concludeerden, dat zij nog de meerderheid hadden, zodat zij de daarop volgende zondag door een trouwe opkomst de minderheid buiten de deur wisten te houden.
De katholieken zouden zich daarna nog ruim 20 jaar in de kerk handgaven. Maar uiteindelijk kreeg de reformatie steeds meer aanhangers. Politieke belemmeringen verdwenen langzamerhand en ook de geestelijken wankelden, maar durfden nog niet openlijk voor hun mening uit te komen.

Over wie in Winterswijk de reformatie echt op gang heeft gebracht bestaat enige onduidelijkheid. Zo moet al omstreeks 1556 een zekere Hermanus Herberts, een ontvluchte monnik uit het klooster van Gross Burlo, de hervormde leer aan de Winterswijkse katholieken bekend hebben gemaakt.
Andere menen, dat Pastoor Rauwerts, de belangrijkste persoon voor de reformatie in Winterswijk geweest is. Op 25 juli in het jaar 1599, tijdens het feest van de heilige Jacobus, zo werd verteld, zou hij tijdens een processie een preek ten gunste van de reformatie hebben gehouden en vervolgens op de splitsing van de Kottenseweg en de Wooldseweg de monstrans in de doornenstruiken hebben geworpen.

Een monumentje bij boerderij Schmittmann – Oldenkott aan de weg Sudlohn – Oeding herinnert ons aan het verhaal dat daar de weggegooide Winterswijkse monstrans teruggevonden zou zijn. Waar het monument nu staat, vond men, volgens overlevering, in de sloot de monstrans met een hostie uit de Winterswijkse St. Jacobskerk.

De toenmalige pastoor van Sudlohn ( oeding behoorlijk oorspronkelijk tot de parochie Sudlohn)  zorgde voor de overbrenging van de monstrans in een feestelijke processie naar de St. Vituskerk. Jarenlang is het heilig vaatwerk in Sudlohn gebleven, tot op het moment dat de katholieke kerken in Nederland weer toegestaan waren. De sokkel van de in Sudlohn gevonden monstrans zou toen weer naar Winterswijk zijn gegaan, maar is nu niet meer terug te vinden.

De tekst van het monumentje is een oproep aan protestanten om zich aan de katholieke versie van de avondmaalsviering te houden:

Komm Calvinist komm Mennonist
hore was hie gesprochen ist
diess nicht vergisst, nehmt hin und isst
das brod mein Fleisch geworden ist
Kanst nicht o Christ das Wortlein ist
zur pur Bedeutnuss ziehen
Ein testament am lebens end
muss der bedeutnuss fliehen
Auf welche Weiss wortlich ein Speis
Jesus sein Fleisch genennet
als Fleisch dann iss glaub all gewiss
was unser glaub erkennet

Voor de overgebleven katholieken in Winterswijk braken er na de reformatie moeilijke tijden aan. Ze waren van kerk en priester verstoken en moesten verre tochten ondernemen in de omgeving om zo aan hun godsdienstige verplichtingen te kunnen voldoen. Soms kwamen ook priesters en monniken naar Winterswijk om er in het geheim met de gelovigen de H.Mis te vieren. Er zijn verschillende pogingen gedaan door bisschoppen van Münster om de katholieken niet helemaal aan hun lot over te laten.In de zeventiende en achttiende eeuw was de verhouding tussen protestanten en rooms-katholieken slecht. Vooral in de 18e eeuw komt dit tot uiting doordat de katholieken, zelfbewuster geworden door de geestelijke steun uit het naburige Münsterland, herhaaldelijk aandringen op een eigen kerkgebouw. Hiertegen werd van protestantse zijde fel geprotesteerd. Zij, die het oude geloof trouw waren gebleven, gingen naar de voorposten in het Münsterland, te weten het klooster Zwillbrock, de kapel in Oeding, de parochiekerken in Vreden en Südlohn en de kruuskapelle bij Aalten.Toen op 4 mei 1795 de Fransen (Franse revolutie 1795-1813) in Winterswijk kwamen, brak er voor de katholieken een betere tijd aan. De leus: “Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap” betekende voor hen, dat ze vrij waren in het uitoefenen van hun geloof. Veertien dagen later, 17 mei, kwam pastoor Bonsmann vanuit Oeding naar Winterswijk en droeg in het huis van mej. Anna Geertruida Gijsbers de eerste H. Mis op, zonder dat men angst hoefde te hebben.Het archief van de RK parochie bevat een manifest aan mede-Christenen met het verzoek om ondersteuning en hulp bij de bouw van kerk. Het aantal katholieken was niet talrijk en onder hen waren wel enige vermogenden, maar de meesten waren van geringe of geen middelen voorzien. In 1799 werd het eerste kerkje plechtig ingewijd en de andere dag werd de eerste H. Mis daarin opgedragen
In 1823 werd de eeuwenoude band met het bisdom Münster verbroken, toen Winterswijk en andere grensgemeenten bij decreet van van paus Pius VII dd. 19 maart 1823 werden ingedeeld bij het werkgebied van de priesters van de zogenaamde Hollandse Zending.De revolutie van 1848 bracht Thorbecke aan het bewind. De grondwetsherziening van hetzelfde jaar bracht de algehele vrijheid van kerkregeling, onderwijs en vergadering. De weg tot wederinvoering van de hiërarchie voor de R.K. kerk was hiermee in principe vrijgekomen. Utrecht werd opnieuw aartsbisdom, Breda, Den Bosch, Haarlem en Roermond werden suffragaanbisdommen.De emancipatie van de katholieken in Winterswijk is dan ook, althans op kerkelijk gebied, op 22 juni 1854, voltooid met de heroprichting van de parochie van de H. Jacobus.Parochie-activiteiten:
Bron: St.Ludger.nu -vanaf ‘Voor de overgeblevenen’

NOTES

14 juni 1533:
Ffenne van Basten, met Jan van Renen horen gekoren ende thoegelaeten momber, hefft overgegeven ende vercofft vuer oer ende horen erven, Johan Rawerdinck, Mynnen synre echten huesfrouen, ende oren erven alle alsoedane gherechticheyt van den versterve hoers vaderss salygherss, dairmet sie an dat erve ende guet Rawerdynck, beleghen in den kerspell van Wenterswick, in de Woltbuerschap, beërfft mach syn ende vorder noch van horer moeder beërfft mach werden, nicht uitgescheiden, vuer ene summe van penninghen sie met oren momber vurs. bedanckte sich all ende wall guede betalinghe ende uitgericht t’syne; ende vertech dairvan vuir oir ende oren erven met hande ende monde, als dat ordell ende recht wyseden. Ende Fenne vurs. met oren momber vurs. gelaeffden vuir oir ende oren erven dess vercoeps ende vertichnissen vurs. Jan Rawerdinck vurs. ende synen medebeschrevenen t’stan ende t’wairen vuir all degene dess besprecken ende behinderen ende them rechten komen wyllen, thot allen thyden. Sunder arch off list.
Bron: ADW (transcriptie), ORA Bvt inv.nr. 33 fol. 21

4 augustus 1533:
Styna Rawerdynck, met Hermen Otterbecke horen gekoren ende tho ghelaeten momber, hefft vercofft ende overgegeven vuer ene summe van penningen, de sie hoir betaelt bekande, Johan Rawerdinck horen sonne, Mynen synre echten huesfrouwen, ende oren erven, all recht thoseggen ende gherechticheiden sy op datum huden hefft, off noch namaels krijghen mochte, an dat erve ende guet to Rawerdinck, in den kerspell van Wenterswick, in de Woltbuirschap ghelegen, nicht van uitghescheiden, ende hefft dess uitgegaen ende dair aff vuer oir ende oren erven erfflick ende ewelick vertegen ende wairschap ghelaefft.
Bron: ADW (transcriptie), ORA Bvt inv.nr. 33 fol. 39

13 juli 1534:
Egbert Rawerdinck, met Naelcken syn echte huesfrou, + hebben vercofft ende overgegeven vuir hon ende oren erven Johan Rawerdinck, Mynnen synre echten huesfrouwen, ende oren erven, alle alsodane gerechticheyden ende thoeseggen sy hebben offte noch durch doetlicken affganck Egberss vurs. moeder mochten krijgen, an dat erve ende guet thoe Rawerdinck, belegen in dem kerspell van Wenterswick, in de Woltbuerschop, hetsy dan an boulant, an groenlant, + an kempen, an bussch, an broick, nicht uitgescheyden, ghelyck Jan vurs. ende syn huesfrou dat op datum hueden in gebrueck hebben, vuir ene summe van penningen Egbert ende Naelcken elude vurs., bekanden hem deger(4) betaelt t’syne van Jan ende Mynnen vurs.; ende gengen der gerechticheiden wo vurs. uit ende geven sie dem gerichte op in de hant tot behoeff Janss ende Mynnen elude vurs. ende oren erven, en vertegen dairvan alless rechten erfflick ende ewelick vuir on ende oren erven.
Bron: ADW (transcriptie), ORA Bvt inv.nr. 34 fol. 83

12 maart 1571:
Hinrick Lutgers bekentt van ontfangen penningen und warer uprechter schult schuldich to sin Johan Rauwert, Lummen siner huisfrowen und oren erven, tweunddertich dalers, den daler van dertich Brabantse stuver, gelavende dairvan jarlix to geven und wall to betalen twe derselver dalers up sunt Martins dach in den winter, 14 dage voir of na onbehalt, uth sin huis und hoff und alinge gudt als hie nu heft off krigen mach, gelegen in den kerspel Wenterswick in der burschap Miste, wairvan die erste pensie angaen und verschinen nu negstvolgenden Martini, allent under penen van pendungh na lantrecht. Und heft derselver pensiën uthgegaen und vertichniss gedaen. Ock voir hem und sin erven verseckert und gelaeft alle tidt warschap und noch vorder und better vesteniss t’ doen als recht is. Beholtlichen die lose up vurs. termin mit 32 daler t’ done. Des sall und mach die enen dem anderen die lose ein vierdell jairs tovorens verwittigen und upkondigen. Allent sonder argelist.
Bron: ADW (transcriptie), ORA Bvt inv.nr. 50 fol. 5

7 juni 1624:
Erschenen Aelken Crampen, wedtwe wijlen Joannis Rauwertz, In sijnen leven Pastoirs toe Wenterschwick, mit haren Sonen und Schoonsonen Johan und Henrich Rauwertz, sampt Godefride Bucharo Pastorien thoe Verssevelt, Derick Schoemaecker und Meister Peter Pombreda, haren tot deser saecken erkorenen und toegelatenen Mombaren, Und Sie Johan Rauwertz Gertruidt van Asbeck eheluide, Henricus Rauwertz, Godefrides Bucheres Pastor – voer sijn huijsfrouw Jenneken Rauwerts cavierende – Derick Schoemaecker Vrede Rauwerts eheluijde, und Meister Peter Pombreda Berndt Rauwertz eheluijde, voer haer selffs, Und Sie semptlick als Cessionarij wijlen Heeren Bernhardi Hoijer, In sijnen leven Conventualn thoe Wedderen – daervoer gelijckfals cavierende – eens, Und Elias Rauwertz Aelken Hillebrandts eheluijde anderdeels, Die bekanden in qualiteit vorschreven respective voer sich, haren mitbeschreven und erven, Demnae sich hierbevoren seeckere underscheedtlicke questien, actien und missverstende tuschen Ihnen hinc inde verholden hedden, Dat Sie numehr vanwegen derselven, die olderlcike Rauwertz Behuijsong und toebehoer sampt Rekenboeck angaende, giene aver all uthbescheijden, guetlick, frundtlick, endtlick und onwedderroeplick vergelijckt und verdragen wehren, Alsoe und dergestaldt, Dat Parthien vorschreven voer sich und haren erven bekanden van wegen aller actien, rekenongen und furderongen, Schulden und wedderschulden, gemelte Olderlicke Rauwertss Behuijsong, toebehoer und Rekenboeck concernierende, Sie und die Ihren tot dato deses enichsins in specie offt genere op und tegens malckanderen tepretendieren gehadt, nu mher volnkomentlick und thoe dancke voldaen, entrichtet, vergenuegt und betaelt tesijn, Bedanckten sich reciproce derselven goeder volnkomener betalong, quitierende daerop in krafft deses, gelavende malckanderen alles in qualitiet vorschreven derselven waerschap, verner und beter verschrijvong und vestniss na Landtrechte, Und hebben demnae Aelken Crampen, Wedtwe Rauwertz vorschreven Johan Rauwertz Gertruidt van Asbeck eheluijde, Henricus Rauwertz, Godefridus Bucherus Pastor -voer sijn huijsfrow cavierende- Derick Schoemaecker Vrede Rauwerts eheluide, und Meister Peter Pombreda Berndt Rauwertz eheluijde, allet voer sich, haren mitbeschreven und erven, voer eene walbetaelte Somma geldes, deren haer E. und Sie sich goeder volnkomner betalongh bedanckten, bester und bestendichster formen rechtens gecediert, avergegeven, und opgedragen, doende sulcx in krafft deses, Eliæ Rauwertss Aelken Hillebrandtss eheluijden und haren erven, Die gerechte helffscheidt der Rauwertss Behuisong und Hoffs, inden Darpe Wenterschwick, tuschen Herman van Bastens und Wissincks behuijsong und Erven gelegen, mit eenen ende anden Kerckhoff, mitten anderen ende ande strate schietende, Item die helffscheidt van een Goorden voer gemelten Darpe, mit eener sijdt ande Huijsinck wijsche, mitter ander sijdt ande Volmers, nu Onnekincks, Item Fennen Geerdes und der Erven Sanders ter Woerts goerdene gelegen, mit eenen ende an zaliger Herman ter Woerts goorden, mitten anderen ende ande gemeine strate schietende, Und die helffte van een stuck Landes, oick voer den Darpe mit eener sijdt langs de strate tegen zaliger Henrick Lebbincks grondt aver, mitter ander sijdt an Willem Wehnincks landt gelegen, mit beijden enden oick ande straten schietende. Alle mit derselven olde und nije toebehoer und gerechticheit, voer doerschlechtich kommerfrij, uthbescheijden Inliggenden gewoontlicken beswehr, Und hebben daerop mitt hant, halm unnd monde vertegen, Gelavende sampt und besonder und Jeder eene voer allen, derselven In maten vorschreven testaen, te wachten , tewaren,
Fol. 32 – und eene rechte waer te sijn, verner und beter verschrijvong und erffvestniss tedoen nae Landtrechte, Bij veronderpandong aller haerer sembtlichen und Jederen iegenwoirdigen und toekompstigen, gereiden und ongereiden goederen, woe offt waer die gelegen und antoetreffen wehren, Des hebben Elias Rauwert Aelken Hillebrandtss eheluijde vorschreven, voer sich und oeren erven op haer Andeel und quota van seecker Hondert daler opte Wiggers Cavenstede und Clockhege staende, vermitz desen gerenuntieert und vertegen, desselven oick waerschap und vestniss gelaefft nae Landtrechte, Bij veronderpandongh harer goederen, Voerbeholden dannoch Partien beijdersijdtz vorschreven, dat Imfall baven alle toeversicht van wegen harer Olderen und Voerolderen zaligen Johan und Lummen Rauwertz tot eeniger tijt enige Schulde offt beschweer, anders dan den Erven gemeinlick tegenwoirdichlick kundich und bewust, ankomen mochten, Dat Sie und hare erven Ider pro quota Dieselve helpen propelleren offt dragen und betalen sullen, Alles sonder Inrede, bedroch und argelist.
Bron: Franciska Ruessink (transcriptie), ORA Bvt inv.nr. 397 fol. 30v-32

Herberg ‘Stad Munster’ waar de familie Schoemaker meer dan twee eeuwen heeft gewoond.

Het is niet onwaarschijnlijk dat hier in 1533 al een Jan Schoemakers woonde. De familie Schoemakers waren roomsgezind.
1492 stichtte Johannes Sutoris oftewel Joannes Schomakers de vicarie van St.Antonius.
Johannes was Priester van het bisdom Munster.
Johannes leefde in concubinaat met zijn dienstmaagd genaamd Huninck, die hem twee zoons schonk.Joannes en Henricus.
In de Stichtingsakte heten ze formeel Huninck, maar noemen zich dagelijks Schoemaker.
Joannes doet in 1531 afstand van zijn genot van de vicarie. Henricus was tevens kapelaan en werd in 1531 bezitter van de vicarie.
‘Heer’Henrick Schomaker genaamd.
Ook hij leefde in concubinaat met zijn huishoudster, die hem vier kinderen schonk: Wibbolt, Herman, Wilhelm en Naelken.
In 1549 droeg Henrick al zijn goederen over aan haar ‘omdat zij hem goedwillend gediend had’ en zijn kinderen.
Henrick’s zoon Herman zal Henrick opvolgen als vicarius.
Herman Schomaker overleed waarschijnlijk in de loop van 1579

In 1581 werd Diederich Weddelinck vicaris, Diederich’s moeder heette Lebbinck, genaamd Schoemaker en dus uit de lijn van Joannes, de andere zoon v.d. Stichter.
Wilhelm, de jongere broer van Herman verzette zich hiertegen en in 1609 wees het hof hem het vicarie toe.

Hendrick Schoemaker, genaamd Lebbinck uit de lijn van Joannes, wilde eerst vicaris worden, maar dit werd hem ontnomen door Wilhelm.
Hendrick was o.a.herbergier en in 1588 51 jaar oud en sedert enige jaren gehuwd met zijn derde vrouw.
Uit zijn eerste huwelijk had hij twee dochters en uit zijn derde huwelijk vijf kinderen.

Na zijn dood in (omstreeks) 1590 begon de strijd om de erfenis.
Het pand moest verkocht worden en Henricks zoon Derck kocht het ruim dertig jaren later terug. Tot die tijd had hij het gehuurd.

Ook Derck, evenals zijn vader trouw aan Rome, herbergier, trouwde met Vrede Rauwertsz, dochter van pastoor Johan Rauwertsz.
In 1619 werd Derck Provisor der armen.
In 1620 ging het recht v.d.St.Antonius-vicarie op hem over.
Derck overleed in 1633 en liet vijf kinderen na, waaronder twee zoons, Jan en Berent.
Ook zoon Jan Schoemaker (tevens vicaris) werd herbergier, ook had hij hiernaast een brouwhuis. Jan trouwde met Elisabet Rump, waar hij waarschijnlijk een zoon bij kreeg. Derck (deftig Theodorus) genaamd naar zijn grootvader.
In 1646 kwam de klacht binnen bij het hof dat Jan Schoemaker nooit geen vicaris kon zijn, aangezien hij getrouwd was.
Jan overleed in 1949 en het recht ging over op zijn broer Berent.

Derck (Theodorus) jr. werd tevens herbergier. Trouwde in 1655 met Henrica Hardes (ovl.1672), een dochter van de niet onvermogende Jan Hardes.
Derck was evenals zijn voorgeslacht een trouw aanhanger van de Roomse kerk.
Zakelijk ging het Derk niet voor de wind en hij kwam dan ook in financiele problemen.
Tussen 1687 en 1969 is hij overleden.
In 1686 had hij nog zijn neef Gerhardt Schoemaker sterk afgeraden te trouwen met Elisabeth Meijs.
Deze trouwde echter toch met Elisabeth en zijn vertrokken naar Friesland.
Echter Gerhardt overleed al in 1699 en was Elisabeth weduwe.
In dat jaar kocht zij het bloedvicarie van haar zwager Herman Schoemaker als wraak op de familie. Zij zal waarschijnlijk de bedoeling hebben gehad Jan Schoemaker de pas af te snijden. Elisabeth won de rechtspraak en de familie Schoemaker raakte op deze wijze haar twee eeuwen durende vicarie-recht kwijt. Later zette jonge Jan Schoemaker herberg ‘Stad Munster’ voort.

1940

Jan Willem Beusink 28 jaar
Theo Bloemers 23 jaar
Bernard Brugman 30 jaar
Hendrik Bruntink 22 jaar
Adriaan Ente 25 jaar
Johan Flint 24 jaar
Berend Geurkink 23 jaar
Jan Hijink 27 jaar
Bernard Konings 31 jaar
Tobias te Lintum 21 jaar
Otto Neuschäfer 23 jaar
Henk Nijland 26 jaar
Lambertus Peper 28 jaar
Jan Peters 34 jaar
Willem Rauwers 24 jaar
Gerrit Römer 22 jaar
Jan te Sligte 32 jaar
Jan Stemerdink 24 jaar
Hendrik Vriezen 24 jaar
Gradus Wassink 32 jaar
Gerhard Wiggers 29 jaar

1941

Jan Buisman 19 jaar
Gerhard Drübers 54 jaar
Gradus Kobus 62 jaar
Arend Jan Navis 28 jaar
Gerrit Prinsen 48 jaar

1943

Harry Balink 21 jaar
Johan Fintelman 40 jaar
Hendrik Plekenpol 40 jaar

1944

Henk Baarschers 24 jaar
Hendrik Derksen 36 jaar
Jan Hendrik Deunk 15 jaar
Gerrit Dieperink 28 jaar
Aleida Grevink-ten Dolle 76 jaar
Jan Frederik Goorhuis 72 jaar
Henk Iking 21 jaar
Johan Jansen 19 jaar
Kees Kappers 28 jaar
Rijkel ten Kate 19 jaar
Wim Koenen 23 jaar
Johan Konings 34 jaar
Hennie Kort 23 jaar
Eppo Kuipers 23 jaar
Helena Kuipers-Rietberg 51 jaar
Bennie te Kulve 11 jaar
Henk van Lith 19 jaar
Herman Mengers 40 jaar
Hendrik Moes 27 jaar
Herman Mom 24 jaar
Gerard Mulder 31 jaar
Gerrit Obbink 26 jaar
Henk Riggelink 32 jaar
Albert Schreurs 38 jaar
Geert Wever 52 jaar
Kees van Willigen 42 jaar

1945

Jacob den Bakker 21 jaar
Hendrik Bannink 48 jaar
Henk Beernink 35 jaar
Aaltje Smeenk-Boers 30 jaar
Hilda Willink-Bos 48 jaar
Pieter Brittijn 42 jaar
Jan Frederik Deunk 43 jaar
Jan Droppers 26 jaar
Hendrik ten Elshof 24 jaar
Arie Geerdink 23 jaar
Bernard Geurink 51 jaar
Jan Willem Heurnink 54 jaar
Lucaster Horst 39 jaar
Johan Huitink 54 jaar
Gerrit Jolink 26 jaar
Johan Klomps 59 jaar
Jacob Kuipers 43 jaar
Gerrit Lammers 10 jaar
Frits Lengwenus 17 jaar
Marinus Ligtenbarg 24 jaar
Jan te Loo 19 jaar
Albert Meerdink 39 jaar
Willem van Ooijen 35 jaar
Henk Oortgiesen 9 jaar
Jan Pillen 55 jaar
Annie van Rijssen 10 jaar
Grada Schigt 2 jaar
Herman Schreurs 20 jaar
Gerrit Schuurman 58 jaar
Christiaan Severien 17 jaar
Jan Siebelink 40 jaar
Henk Slagter 27 jaar
Hermann Smeenk 32 jaar
Jan Timmer 18 jaar
Johanna Leeuw-Ubbink 30 jaar
Christiaan Veerman 57 jaar
Roelof Veldhuis 37 jaar
Gerrit Vriesen 49 jaar
Jan Wieskamp 41 jaar
Gerrit Wikkerink 70 jaar
Jacob Willemsen 45 jaar

Stichting Monument 2020

Hans Tenbergen
Gerard Venhuis
Jan te Selle
Jan Hemink

Verhalen door mij verteld op facebook Oudwinterswijk 1940-1945.
Ik wil ze niet verloren laten gaan.

14 januari 2017

Deze week is op 9 januari 2017 te Beverwijk overleden
Annie Kuenen
94 jaar
Draagster van het Verzetsherdenkingskruis
Winterswijk, geboren 21 mei 1922
Lid van Knokploeg St.Pancras, Amsterdam
Foto: Knokploeg o.l.v.Rinus Knape .
Mevr. A.Kuenen staat (omarmd) op de foto.

Op de avond van 4 mei hangen in Nederland de vlaggen halfstok als blijk van eerbied en respect voor de doden. De periode waarin de vlag halfstok hangt duurt van 18.00 uur tot zonsondergang. De vlag die gebruikt wordt is de Nederlandse driekleur zonder wimpel. Op 4 mei blijft de vlag halfstok hangen na de twee minuten stilte en wordt niet in top gehesen.

De manier waarop gevlagd moet worden, is vastgelegd in een protocol van de Rijksoverheid. De vlaginstructie is verplicht voor de Rijksoverheid en lokale overheden. Burgers mogen naar eigen inzicht vlaggen.

Richtlijnen

Hieronder vindt u een aantal richtlijnen met betrekking tot het uithangen van de Nederlandse vlag:

Er is geen richtlijn voor de afmeting van de vlag, behalve dat de lengte zich verhoudt tot de breedte als 3:2.
De vlag mag in gehesen situatie nooit de grond raken. De vlaggenstok moet dus een goede lengte hebben.
In principe mag de onderste punt niet aan de mast worden bevestigd; de vlag dient te wapperen. In het geval dat de vlag anders de grond raakt, mag hier een uitzondering op gemaakt worden.
De vlag mag niet tussen zonsondergang en zonsopgang worden gehesen of blijven hangen. Een uitzondering daarop is wanneer de vlag dusdanig verlicht is dat de kleuren goed te zien zijn.
Op 4 mei wordt ‘uitgebreid’ gevlagd, dat betekent dat de vlag op alle rijksgebouwen uithangt.
Alleen de Nederlandse vlag wordt halfstok gehangen, overige vlaggen niet.
Hijsen en neerhalen

Bij het hijsen van de vlag wordt deze eerst vol gehesen, waarna hij langzaam wordt neergehaald tot het midden van de vlag op de helft van de normale lengte is gekomen. Daarna wordt de vlaggenlijn vastgebonden. Na zonsondergang wordt de vlag op herdenkingsplaatsen neergehaald. Bij het neerhalen van de vlag gaat de vlag vanaf halfstok eerst naar de top alvorens neergehaald te worden.

Meerdere vlaggen

Het is toegestaan om tijdens de herdenking meerdere vlaggen halfstok te hangen, zoals provincie- of gemeentevlaggen. Ze moeten wel dezelfde afmetingen hebben en op gelijke hoogte worden gehesen. Wanneer een buitenlandse delegatie aanwezig is bij een Nederlandse (nationale) herdenking, bijvoorbeeld uit een zustergemeente, is hun vlag in principe niet aanwezig. Deze vlag wordt alleen gehesen wanneer ook slachtoffers uit de desbetreffende regio worden herdacht. Aangezien het de Nationale Herdenking betreft, krijgt de Nederlandse vlag de ereplaats toegekend. Bij twee vlaggen is de ereplaats altijd rechts, bepaald door met de rug naar de vlag te staan. Bij drie vlaggen is de ereplaats in het midden. Als de provincievlag en de gemeentevlag de Nederlandse vlag flankeren, wordt de provincievlag rechts en de gemeentevlag links van de Nederlandse vlag geplaatst. Ook hier wordt de positie bepaald door met de rug naar de vlaggen te staan.

De volgorde van vlaggen

De Nederlandse driekleur verdient altijd een ereplaats tijdens nationale Dodenherdenking. We herdenken immers alle Nederlandse slachtoffers van oorlogsgeweld. De ereplaats is altijd links, gezien met het gezicht ernaartoe of in het geval van een oneven aantal vlaggen in het midden (ten opzichte van een monument of andere vlag). Als de provincievlag en de gemeentevlag de Nederlandse vlag flankeren, wordt de provincievlag rechts en de gemeentevlag links van de Nederlandse vlag geplaatst. De vlag van

Henk Thien haalde in 1929 zijn diploma aan de H.B.S. te Winterswijk en was later esperantist, waar hij op vele avonden sprak.

Henk thien geboren in winterswijk. Kweekschool doetinchem. paar maand school corle. Tijdens militaire dienst studie esperanto.tijdens wo 2 weer militaire dienst. in mei 40 krijgsgevangen in frankrijk. Vrijgelaten
Naar Winterswijk. Kreeg baantje bij bevrachtingskantoor. Aan het eind van oorlog in hengelo voor de klas . Na bevrijding dienst in engels leger. Gestationneerd in duitsland. Vnl als tolk. Daarna bij klm . Gaf cursussen engels voor klm-ers in buutenland en nederland. Cursussen frans duits engels bij nat. Poolse luchtvaart mij. Na pensioen vrijwilligerswerk nederlands voor gastarbeiders zoals turken marokkanen. Schreef boek “nederlands voor de buitenlander ” . Methode Thien werd dit genoemd. Cursusboek met veel afbeeldingen met daaronder nederlandse woord en uitspraak. Woonde in amsterdam

Verhalen door mij verteld op facebook Oudwinterswijk 1940-1945.
Ik wil ze niet verloren laten gaan.

25 december 2018

Jaren ’20-30′
Het gaat slecht in Duitsland. Heel slecht. Ook hier gaat het niet goed, maar daar nog veel erger.
Winterswijk biedt hulp……………..
Echter helaas begin jaren ’30 besloot Hitler het ‘Duitsland beter te maken’.

Winterswijk probeerde het voordien op een andere manier:

9 November 1923:
Bede om hulp.
Medeburgers van Winterswijk.
’t Vorige jaar hebben we ons tot u gewend om in de eerste plaats hulp te verleenen aan Borken. De resultaten waren overeenkomstig onze verwachtingen: als er hulp noodig is, dan blijft Winterswijk nimmer achter- Van de giften zijn toen ook anderen geholpen dan alleen uit Borken. Vreden en Bocholt.
Niemand had durven denken, dat de groote nood van het vorige jaar nog verergeren kon.
En toch is het zoo. Onze anders zoo rijke taal is niet in staat in woorden uit te drukken hoe groot de elende is, die thans alle kringen in Duitschland ter neer drukt en tot wanhoop brengt.

Onze commissie heeft noodkreten gehoord van de besturen van Borken, Bocholt en Vreden.
Die noodkreten zijn het, die ons weder aan het werk hebben gezet, in onze Gemeente een collecte te houden voor onze naaste buren.
Wie spoedig helpt, helpt dubbel. De besturen van de aangrenzende Gemeenten doen alle mogelijke moeite de slechte elementen uit onze gemeente te weren, en onze hulp zal hun zeer zeker een aansporing zijn in dezen nog meer waakzaamheid te betrachten.

De Coöperatieve Landbouwersbond en de Afd.Meddo van den Boerenbond hebben op zich genomen de verschillende buurten te bewerken.
Het dorp (wijk A) is evenals het vorige jaar verdeeld over alle scholen in het dorp.
Maandag 12 dezer tusschen 12 en 1 uur zal door de kinderen van de hoogste klassen worden rondgegaan met lijsten en een geldzak. Teekent s.v.p. op de lijsten het bedrag aan geld, dat ge voor onze ongelukkige buren over hebt.

Kunt ge giften in natura, levensmiddelen en kleeren missen deel dit even mee op de lijst, en het zal Maandag 14 dezer tusschen 2 en 5 uur opgehaald worden door een wagen van den heer Grimmelt, Hotel Klok.
Toont door uw gift hoezeer ge het waardeert, dat wij in onze gemeente een Hemel op Aarde hebben vergeleken bij de noodlijdende buren.
Helpt mede om de ellende te verzachten.
Zamelden .wij het vorig jaar alleen voor de „nieuwe armen” thans is de werkloosheid zoo groot, dat we alle noodlijdenden uit de grensgemeenten willen helpen.

J. Jansma, G. Droppers, Woold,J. W. Hesselink. J. F. Overweg. W. A. Willink. G. C.Rietberg. B. Th. Grimmelt W. Grooters. J.S. Heyman. J. Tenkink, Woold. J. H. Overkamp op Sewing. J. D. Heyink op Grooters.H. Kruiselbrink op Holthuis. W. Boxem, Kotten. H. Martin,Penningmeester.

Ondergetekenden bevelen deze inzameling ten zeerste aan.
Ds. D. Cannegieter, Ds. F. C. Fleischer,Ds. Oskomp, Ds. Renting, Ds. Schielaar, Pastoor Kaeter en Pastoor Holtslag

25 december 2018

Bijzondere foto
Kerstfeest 1944. De Ortscommandant geeft zijn laatste kerstfeest in bezet Winterswijk.
Villa Willink, Groenloseweg, nu Jansen assuratien.

Op 21 maart 1945 hebben de geallieerden het op hem gemunt en werpen volop bommen op de Groenloseweg.
De Ortscommandant voelt zich niet meer veilig en vlucht naar het buitengebied.

16 december 2018

Selma Wijnberg die gezien heeft hoe in Sobibor veel Joden zijn omgekomen. Ook veel Winterswijkers.
Indrukwekkende documentaire.
Selma Wijnberg 15 mei 1922 – 4 december 2018

10 december 2018

Bevrijding Kloetenseweg t.h.v. nu cafetaria Pelkhuisje (2020)
Foto: Arjan Willemsen

18 augustus 2018

Op 15 augustus 2018 is in de gem.Buitenpost Mevr.Titia Toxopeus- Baarschers overleden op 94 jarige leeftijd.
Zus van Henk en Johan Baarschers.
In de oorlog verrichte zij hand en spandiensten voor haar broers in het verzet.
Ook zij werd in de gaten gehouden en gearresteerd, maar mocht later weer de vrijheid ervaren.

Een tijd geleden heb ik haar opgespoord en met haar mogen spreken over de periode en haar broers.
Zou na de zomervakantie weer contact met haar opnemen,
Wij hebben nml.nog leuke plannen (hoort u later), waarbij wij haar wilden betrekken.
Ze vertelde mij laatst nog dat Henk (gefusilleerd) ontzettend goed piano kon spelen.
Als zij wat neuriede, speelde Henk het gewoon op de piano.
Ook zei ze: ‘Maar ik weet niet alles meer, want ik ben al heel oud’. 94 is ze geworden.
Helaas kan zij ons niets meer vertellen .

22 juli 2018

Het ‘officiele’ WINTERSWIJKSE KORPS
bestond uit:
1 inspecteur- korpschef
1 brigadier-titulair
1 administrateur
8 (hoofd) agenten.

Hiervan verleende er EEN (1) gedienstige hulp aan de bezetter. (de Korpschef)
Deze was geen NSB-lid , maar wel van ‘Rechtsfront’.
De andere WINTERSWIJKSE leden (11) waren NIET NSB-GEZIND.

Wel moet erkend worden, dat politie-mensen activiteiten hebben moeten verrichten, die zeker niet in het belang van de burger waren.
(Ru Wewer: Onderzoeker Wint.Politie in oorlogstijd.)

22 juni 2018

Kwam de Sicherheitsdienst in Winterswijk, dan was het oppassen geblazen.
Hoofdagent Renshof belde dan bakker Hoijtink uit Meddo met de vraag: ‘Is het brood al klaar?’
Bakker Hoijtink antwoordde dan: ‘Ik weet genoeg’ en vele onderduikadressen werden gewaarschuwd.
Was de Sicherheitsdienst weer vertrokken dan kreeg Bakker Hoijtink weer telefoon: ‘Ik kom het brood halen’
Binnen het korps werd over dit soort zaken zo weinig mogelijk gesproken.

07 juni 2018

In 2012 was lenny Polak Adelaar bij de dodenherdenking in Winterswijk Afgelopen maandag overleed ze op 99 jarige leeftijd

2 mei 2018

29 april 2018 Brandweerkapitein Meijer

OPROEP
De moord op brandweerkapitein Meijer in Winterswijk.
De Werkgroep Brandweerhistorie van de VBB is bezig met een onderzoek naar de Staatsbrandweerpolitie-afdelingen die van 1942 tot 1945 in Nederland actief waren. Een intrigerende gebeurtenis is de moord op één van de officieren in Winterswijk.
Kapitein Gerhardus Adelberthus Meijer van de Staatsbrandweerpolitie-afdeling Brabant, geboren 10 april 1898 te Ermelo en wonende te Haarlem, is op 10 oktober 1944 om 22 uur om het leven gekomen. Hij overleed in het perceel Eelinkstraat 37 te Winterswijk, indertijd ingericht als ziekenhuis. Aangifte van het overlijden bij de Burgerlijke Stand Winterswijk werd op 23 oktober gedaan door wachtmeester F.J. Simons van de Staf afdeling Brabant, vermoedelijk residerende bij de verbindingsofficieren van de Befehlshaber der Ordnungspolizei (BdO) in de Prins Hendrikstraat 21.
De staatsbrandweerpolitie-afdelingen waren in 1942 samengesteld naar Duits voorbeeld. Het waren twee mobiele colonnes met de modernste brandweervoertuigen en bemand met in totaal zo’n 1200 beroepsbrandweermensen, die in Baarn, Weesp, Rotterdam, Den Haag, Deurne en Winterswijk in kazernes waren ondergebracht. Ze waren bedoeld om bij grote bombardementen als gesloten eenheid effectief de grootschalige branden te bestrijden. Inderdaad hebben ze enkele malen hun nut kunnen bewijzen bij bombardementen op Rotterdam, Amsterdam en Nijmegen. Begin 1944 begon men ze ook in te zetten in het Roergebied, omdat de Duitse steden ernstig bedreigd werden. Zo kon het gebeuren dat men de ene dag in Nijmegen bluste en een paar dagen later in Aken. Dat plaatste veel brandweermensen voor dillema’s, omdat daar veel gedemobiliseerde militairen van het voormalige Nederlandse leger bij zaten. Het kader was echter voor een deel via de NSB geworven en dat gaf natuurlijk nogal eens loyaliteitsproblemen. Het gehele korps stond onder toezicht van de Duitse politie, waartoe Duitse brandweer- of politieofficieren als verbindingsofficier voor de BdO optraden.
In Winterswijk waren sinds begin 1944 twee compagnieën van elk ongeveer 120 man gelegerd in barakken rond het feestgebouw. Officieren kregen gevorderde woningen toegewezen.
Na Dolle Dinsdag sloeg het hele korps op hol en een groot gedeelte dook onder in de verwachting dat de oorlog nu wel snel beëindigd zou zijn en daarmee hun 5-jarig contract. Personeel van andere compagnieën trok met de brandweerwagens naar Winterswijk, dat voorlopig nog als ‘veilig’ werd beschouwd. Van de Afdeling ‘Holland’ uit het westen kwamen nog geen 200 man naar het oosten en de afdeling ‘Brabant’ uit Deurne en Winterswijk hield nog maar 300 man over. De staf van de afdeling Brabant hield sinds 12-9-1944 kantoor in de Haitsma Mulierweg 6a. Mogelijk heeft hier de schietpartij plaatsgevonden.
Op 5 oktober had Meijer geweigerd met personeel en materieel naar Duitsland te vertrekken., waartoe een bevel was gegeven. Toen hij op 10 (of 11 oktober weigerde om het in Winterswijk achtergebleven niet-ondergedoken personeel (ca. 120 man) over te brengen naar de Organisation Todt te Doesburg, werd hij na een woordenwisseling doodgeschoten. Toen Meijer riep dat hij brandweerofficier was en geen gevangenbewaarder, werd hem door de verbindingsofficier sabotage verweten en werd hij neergeschoten. De verbindingsofficier van de BdO bij de afdeling Brabant was sinds april 1944:
Albert WILKENS, Oberleutnant der Schutzpolizei der Res., afkomstig uit Bremen.
Naar eigen zeggen is ook de luitenant N.A. Smit met de dood bedreigd, waarna deze de compagnie nog binnen een uur moest verzamelen en vertrekken naar Doesburg.
Gezocht wordt nu naar meer gegevens over Wilkens en wat er verder met hem gebeurd is. In de stukken van november 1944 komt zijn naam niet meer voor in verband met de BdO in Nederland. Ook is men nieuwsgierig naar waar en wanneer exact de schietpartij heeft plaatsgevonden en of er nog documenten als proces-verbalen en lijkschouwingen te vinden zijn. Er is een goede kans dat de gemeentepolitie er niet bij betrokken is geweest, omdat doorgaans de Feldgendarmerie bevoegd was voor Duitse (en Nederlandse staats)politie-eenheden.
Uw reacties over dit incident, maar ook met andere informatie over deze brandweerpolitie-afdeling of ‘staatsbrandweer’, zoals ze zichzelf ook wel noemden in Winterswijk, zijn van harte welkom!
Gerard Koppers
Werkgroep Brandweerhistorie VBB
g.koppers@brandweeraa.nl

30 april 2018

Johanna Reiss de schrijfster van De Schuilplaats is momenteel in Winterswijk en de aankomende herdenking ere-gast op de Nationale herdenking.
Vorige week donderdag 26 April kreeg zij de onderscheiding Ridder in de orde van Oranje-Nassau.

Kleine anecdote:
1943:
Johanna’s moeder ligt in het ziekenhuis en haar moeder mag geen bezoek ontvangen.
Dokter Bos vraagt Johanna hoe het met haar moeder is?
Ze zegt: ‘Ze ligt in het ziekenhuis en we mogen haar niet bezoeken.’
Kunt u mij een vergunning geven, zodat ik naar haar toe kan? Alleen voor mij?
Dr. Bos pakte een blocnote, schreef er iets op, scheurde het blad af en gaf het aan Johanna.
Johanna las snel wat erop stond en antwoordde:
“Dank u wel, dokter Bos’

28 april 2018

Installatie Jean Francois Velle 01 april 1944

18 januari 2018 Begrafeniskoetsier

Een nacht en dag uit het leven van een begrafeniskoetsier……….

Vrijdag, 30 maart 1945…
Winterswijk is nog steeds bezet en het dagelijkse leven gaat gewoon door. Alhoewel de vrijheid voor de deur staat.
De Duitse bezetter is zenuwachtig en angstig en de Engelsen vliegen met talrijke vliegtuigen overdag over Winterswijk.
En vanuit het Woold wordt de bevrijding ingezet.

Maar het leven van de begrafeniskoetsier gaat gewoon door.
In het Algemeen Ziekenhuis liggen vier doden die nog begraven moeten worden. Omgekomen door ‘schieten en bommen’. Met de dominees is afgesproken dat de gestorvenen ’s nachts naar het kerkhof gebracht worden i.v.m. bombardementen. Overdag ging niet meer. Regelmatig moest tijdens de tocht naar het kerhof de rit onderbroken worden, het paard uitgespannen worden en geschuild worden achter huizen en bomen, Wanneer het gevaar geweken was, kon de stoet zijn tocht weer hervatten richting de alg.begraafplaats.
De dominees zouden nu dan ook ’s morgens zelfs naar het kerkhof komen om zo een begrafenis doorgang te laten vinden.

Maar goed, het is vrijdag 30 maart. Beskers, de koetsier moet naar het alg.ziekenhuis om alvast naamkaartjes te prikken op de dooskisten van de vier lijken.
Aankomende nacht moest hij ze alle vier met paard en wagen naar het kerkhof vervoeren. Vier keer op en neer.

Op zijn fietsje naar het ziekenhuis. ter hoogte van Bakker Ubbink, hoek Ratumsestraat-Vredensestraat wordt hij door een Duitse soldaat staande gehouden die zijn fiets wil hebben.
Beskers zegt dat hij de fiets zelf nodig heeft en de Duitser is ‘akkoord’. Voor alle zekerheid laat Beskers de fiets achter aan de overkant bij slager Wassink en zet zijn tocht richting ziekenhuis lopend voort.

Vlak bij het Alg.ziekenhuis hoort hij granaatvuur aankomen vanuit het Woold. Deze kennis heeft hij opgedaan op de Grebbeberg en hij wist precies wat granaatvuur inhield.
Snel ging hij tegen de trottoirband aanliggen om enigszins bescherming te vinden. Drie of vier granaten vlogen over hem heen en kwamen terecht bij de villa van Weideman.
Overleefd……

De kaartjes kunnen geprikt worden aan de vier doodskisten.
Vier? Er zijn er maar drie gekist en voor de vierde is nog geen kist gearriveerd.
De kaartjes zitten erop, alles m.u.v. de vierde staat klaar voor vervoer van de komende nacht.
Beskers keert weer lopens huiswaarts.

’s Avonds gaat hij met Jan Kortschot en met zijn paard en lijkwagen aan het werk, om drie keer en misschien alsnog vier keer te rijden.
“Waar wil je met dat paard naar toe?” zegt een politie-agent.
“Ik moet vier keer rijden” , zei Beskers.
“Blijf met dat paard van de straat of anders ben je hem kwijt”

Nou, dat kwam slecht uit. Dus het paard moest weer naar stal aan de waliensestraat.
Toen maar een handkar bij H.Willemsen geleend, want het werk moest tenslotte doorgang vinden.
Intussen was het al 3 uur ’s nachts.
Witte handdoek over de arm voor de ‘veiligheid’ en door…..

Bij het alg.ziekenhuis aangekomen, de drie kisten (de vierde was er niet) op de handkar vastgebonden met Kortschot en lopens en duwend de kisten naar het kerkhof gebracht.
Daarna kon de handkar weer terug naar Willemsen.
De klus zat er weer op voor de nacht.

Het was nog rustig in het dorp en al bijna morgen.
Nog even de fiets ophalen bij slager Wassink, die nog altijd daar stond.
Bij Wassink aangekomen zag hij langs de muur van de Batavier hele andere soldaten. ENGELSEN………..
Winterswijk was bevrijd…………..