‘Deze beuk werd geplant om het trieste feit te herdenken, dat 21 Joodse medeburgers op 27 november 1942 uit het hier tegenover gelegen Korenburgerveen, waar ze ondergedoken waren, werden weggevoerd. Slechts enkelen van hen wisten te ontkomen, de overigen keerden nooit terug.
Moge deze boom ons blijven herinneren en ons hoeden voor rassenwaan.’
Geplant: 26-11-1993
Het idee tot oprichting van het gedenkteken werd in 1992 geopperd op de verjaarsvisite van de Winterswijker Gerrit Elburg.
F.W. Voorink, secretaris van de twintig leden tellende joodse gemeente in Winterswijk, vertelt.
„Op 27 november 1992 was het precies vijftig jaar geleden dat de onderduikers werden ontdekt. De hoogzwangere vrouw van verzetsman Elburg, die bij de zaak betrokken was, beviel die dag van schrik van haar zoon Gerrit. Zo valt zijn verjaardag samen met de herdenking van dit trieste feit. De verjaardagsgasten praatten erover en toen kwam men op het idee dat er ’n monument moest komen.”
Corle
03 augustus 1945:
Ontwerper: H.J.Nuijs
Maker: Metselaar Dhr.Kruis, onderduiker Corle uit Rotterdam (belangenloos)
Onthulling: Mevr.Nuijs
Nieuwe bank Vrijdag 11 mei 2001
Makers: Leerlingen bouwopleiding Oost-Gelderland – Lichtenvoorde
o.l.v. leraren Leo Papen en Tonnie Spekschoor
Kosten: 8000,–
04 oktober 1952
Gedenkmonument te Meester Meinenweg 1 Kotten
Tekst monument:
BEVRIJDING KOTTEN 31 MAART 1945
MEDE TER HERINNERING AAN
DE IN DE TWEEDE WERELDOORLOG
OMGEKOMEN KOTTENAREN:
GERHARD WIGGERS 15-5-1940 – 30 JAAR
ANNIE VAN RIJSSEN 21-3-1945 – 11 JAAR
FRITS LENGWENUS 22-3-1945 – 17 JAAR
Bevrijdingsmonument.
Onthulling: 30 maart 1985
Tekst Monument:
40 JAAR
IN VRIJHEID
WOOLD-WINTERSWIJK
1945-31 MAART-1985
Onthulling 4 mei 1950 – 14.30 uur
Ontwerper: W. Voorink
Vorm en materiaal
Het ‘Joods monument’ in Winterswijk is een gedenkzuil, bekroond met een davidster. Naast de zuil staat een gedenksteen van natuursteen. De zuil is 4 meter hoog.
Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘RACHEL WEENT OM HARE KINDEREN,
ZIJ WEIGERT ELKE TROOST OM HARE KINDEREN
WANT ZIJ ZIJN NIET MEER
(JEREMIA 31:14).
TER HERINNERING AAN ALLEN
DIE IN DE JAREN 5701-5705 (1941-1945)
UIT DEZE JOODSE GEMEENTE
ZIJN WEGGEVOERD
EN OM HET LEVEN GEBRACHT.’
Deze tekst is ook in het Hebreeuws aangebracht.
Wijziging
In 2001 werd het gedenkteken uitgebreid met zeven gedenkstenen van natuursteen, waarop de namen van alle joodse oorlogsslachtoffers uit Winterswijk staan gegraveerd. De gedenkstenen zijn 1 meter 50 hoog en 1 meter breed.
Bron: Stichting 4 en 5mei
Alg.begraafplaats Waliënseweg
Vorm en materiaal
Het Britse ereveld in Winterswijk herbergt de graven van 49 geallieerde militairen. Bij elk graf is een identieke zerk van witte natuursteen geplaatst. Op elke zerk is in reliëf een embleem van een vogel met gespreide vleugels en een kruis aangebracht. Voor de graven staat het ‘Cross of Sacrifice’, vervaardigd uit Portland natuursteen. Op het kruis is een bronzen zwaard aangebracht. Het is een standaard kruis van de Commonwealth War Graves Commission van het type A1 (voor veertig tot 250 graven). Het kruis is 4 meter 43 hoog. Op de achtergrond staat een houten kruis. De inrichting van Britse erevelden is uniform in alle 140 landen waar de Commonwealth War Graves Commission verantwoordelijk is voor het onderhoud van de oorlogsgraven.
Tekst
De tekst op het houten kruis luidt:
‘ZIJ VIELEN VOOR ONS’.
Symboliek
Het offerkruis staat symbool voor de Britse militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld.
Bron: Stichting 4 en 5 Mei
Onthuld: 28 april 2002
De gedenkplaten zijn in april 2002 aan het monument toegevoegd en zijn ontworpen door D.W. Sluiskes uit Winterswijk.
Op de andere gedenkplaten zijn de namen van 324 joodse oorlogsslachtoffers aangebracht.
De tekst op de centrale plaat is een passage uit de Bijbel (Klaagliederen 1 vers 17)en luidt:
‘ZION STREKT HAAR HANDEN UIT
NIEMAND IS ER DIE HAAR TROOST’.
De granieten stenen platen hellen licht achterover, als verbeelding van omhooggeheven handen die om hulp vragen. De stenen zijn aan de zijkant en de bovenkant ruw gelaten, alsof ze niet af zijn. Dit is een verwijzing naar de levens die voortijdig eindigden.
De gedenkplaten lopen vanaf de uiteinden op van circa 75 centimeter tot circa 2 meter naar de centrale middenplaat.
Kunstenaar en innovator Daan Roosegaarde
Donderdagavond 16 januari 2020 is het monument met een diameter van 20 meter bestaande uit 104.000 lichtgevende herdenkingsstenen –gelijk aan het aantal slachtoffers uit Nederland- eenmalig gepresenteerd in de Stieltjesstraat / Eva Cohen-Hartogkade aan de Maas in Rotterdam. Hierna zijn de stenen verdeeld over de 171 deelnemende gemeenten, die het vanaf 22 januari tonen in hun gemeente.