Middewinter -Zalug Karstfeest

Grootmooder hadde ’t gedurig gehad ovver middewinter.
’t Was vrogger zo umme middewinter al is zo onwies kold ewest, dat men haoste niks dao kon hollen en eigens kwelleke dao kon blieven.
Joa vreseluk. Men hadde met zwaore wagens ovver den Rien können veurn. En op ne andere keere hadde der is zo verbazend dikke snee laegene. En nog ne andere keere was der hoog water e’kommene.
Knelis en Willem heurden dee middewinterverhalen van grootmooder vol belangstellinge.
En ze kregen van middewinter ne helen dunk, ofschoon ze der eigeluk ging veurstellinge van konnen maken.
“Wat is dat, middewinter?” vroog Knelis.
“Kump middewinter nog wal is weer, grootmooder?” vroog Willem.
“Nog ’n paar dage en dan is ’t al weer zo wiet”, zae grootmooder.
“As ’t gewed is he we vandage net den korstetn dag”, zae vader.
“Jao, en nog zuk slok weer”, zae mooder;
“’t is leeferbri’je ; wi’j könt joo alle dagen hen knollenroen gaon en kriegt er de hande kwelleke knobbelig van”. “maor de waege bunt slech”, zae Jan, “deur de lege stegge kö’j haoste met gin kaore meer hen kommen”.
’t Was aovend.
Alle wazzen bi’j mekare in de kökkene umme ’t zeuvenuursköpken te gebroekene.
Knelis en Willem zatten an den hook van den heerd op eure kleine steulkes. Ze heurden an, wat de andern met mekare verhandelden en mosten daor noo maor wiezer uut zeen te wordene. “
Rechtevoort he we van dee olderwetse winters neet meer”, zae grootmooder.
“De ni’jerwetse bunt mi’j ok wal zo leef”, zae vader.
Grootmooder zae, dat iedereene der wal bli’j met moch wezzen.
Maor de tweelinge zollen toch wal is geerne zonne echten middewinter willen metmaken.
“Wanneer mo we den groten stobbe kapot zeen te kriegene?” vroog Jan opins.
“Lao we der morgen daluk maor met beginnen”, zae vader; “anders kö we ‘m met karstmissen nog nins gebroeken”.
“Magge wi’j der bj’j wezzen?” vroog Knelis.
“Jao, vader?” vroog Willem.
“Natuurlek”, zae vader.
“Zukke jonges mot er met den neuze vlak veuran bi’j staon”.
“Toe maor vader, astebleef”, zae Knelis.
“Wi’j zölt wal oppassen, da we ow neet in de waege loopt”, zae Willem.
“Ik modde in elk geval eerste nog is zeen, hoo’j ow gedraegt”, zae vader.
“’t Is ok joo völs te geveurlek”, zae mooder.
Jao, ’t mos slim geveurlek wezzen, maor…
Knelis en Willem gengen op tied zonder teggenpröttelen nao bedde. Der mos niks op eur an te markene wezzen.
Heel, heel zachtjes hadden ze ’t er in bedde nog ’n peusken ovver.
“Ik wol toch a’we der bi’j mochten wezzen”, zae Knelis.
“Wat zal ’t hard knappen”, zae Willem.
Achter de schoppe bi’j ’t andere brandholt, lag ne helen groten stobbe.
Met de biele was der gin kort kriegen an.
En noo hadden vader en Jan ovverleg umme em met polver te laoten springen.
En dan kon e in de middenwinterdage an ’t veur.


Den andern morgen wazzen Knelis en Willem al eentieds wakker. maor ze vroogen neet umme op te staone, odschoon ze van ongeduld vergengen; ze wachtten netjes eur tied af.
An taofele was der ok al niks op eur te zeggene.
“Zo mosten ze altied wezzen”, zae mooder.
“At ze maor wilt, könt ze wal stille zitten en ardendeluk aeten, zonder gesampel en gepraggel. Noo bunt het flinke jonges”.
Onder ’t ankleen prees grootmooder eur.
“Magge wi’j der dan ok astebleef bi’j wezzen?” vroog Knelis.
“Jao, vader, mag het?” vroog Willem.
Vader lachten zo’n betjen en nikten. De ogen van de jonges fonkelden.
“Is ’t wal wat weerd?” zae grootmooder bezorgd. “
Is ’t neet te geveurlek?”
“Wi’j zölt uns wal waarn”, zae vader; “hebt maor niks gin schrik; ik gao eigens met”. Nao ’t aeten mos ’t dan maor daluk gebeurn.
As jonge hundekes leepen Knelis en Willem umme vader en Jan hen, doo dee nao den stobbe achter de schoppe gengen.
En ze vroogen en rebbelden almaorzodeur:
“Zol ’t hard knappen, vader?
Magge wi’j der kort bi’j blieven?
Wat wi’j met dat boor, vader?
Wat heb i’j daor, Jan?”
Zo: ’t spil nam ’n anvang.Vader boorden ’n deep gat, midden in den stobbe. Jan Maakten onderhand ne bosse, mooi rond, den net ietskes dikker was as ’t gat wiet was.
Met zin en verstand keken de jongens der nao, doo vader zuk zwart grei in ’t gat leet lopen, uut ’n old koohoorn.
“Wat is dat?” vroog Willem
“Da’s polver”, zae vader.
“Polver?” vroog Knelis.
“Jao, da’s polver”, zae Jan.
Doo der polver genog in was, mos der den bosse bovvenop eslagene worden. Dat kon Jan good.
Hee sloog der em zo vaste in as maor meugeluk was. Zo.
De jonges begrepen der niks van.
Vader boorden ’n gaetjen met ’n dun boor deur den bosse hen.
Noo mos, dat ok vol polver.
“Zeezo, jonges, noo maak i’j maor gauw , da’j veur de schoppe komt”, zae vader.
Ze leepen vot. Jan lei zwam bi’j den polver, ’n lank stukke, dat vader an ’t ene ende aneketst hadde.
Effen hadden de tweelinge veur de schoppe staone, doo vader en Jan der heustig kwammen anlopen.
Ze gengen bi’j de jonges staon.”Zol ’t lange duurn?” vroog Jan
“Der is weinig wind”, zae vader; “’t zwam gleuit neet gauw wieter”.
Knelis en Willem keken vader en jan an.
Wat mos der no gebeurn?
Het begon eur haoste te vervelene.
“Wanneer lao we den stobbe noo springen, vader?” vroog Knelis.
“Stille maor is”, zae vader.
“Gao we der weer hen?” vroog Willem. Jan stak de piepe is an. “Mot er ………………..”,
BOMS! Knelis en Willem schrokken zo van den knal, dat ze beide teggen de grond tommelden.
Jan veel ok ’t piepken nog uut de mond.
Vader lachten hard.
De tweelinge bosselden weer ovverende.
Ze wazzen beide luk witjes en wosten neet, wat ze zeggen zollen.
“Noo mo we der hen, jonges”, zae avder; “kom maor”.
“Knapt het nog ins weer?” vroog Knelis.
“Wo’j ’t geerne nog is heurn?” vroog vader. Nee, net zo leef neet; het was de jonges haoste luk als te hard af egaone.
Den stobbe was in verscheiden stukke uut mekare barstene.
Wat van dee stukke mos Jan wieter nog kleuven; hee hadde der töt an den aovend wark met.
’n Paar grote brokken mosten de middewinterdage an den heerd liggen. Knelis en Willem kregen idee, dat de middewinter ok noo wal heel wat bezunders kon worden.
Teminsen an den aovend van dissen dag lag der al ’n heel groot stukke van den stobbe achter veur de plate van den heerd.
De jongens zatten der nao te kiekene hoo de vlammen van de törve en de rieskes en de kluppelkes probeerden vat te kriegene op den stobbe.
Ze tongelden der langs en klommen der teggen op en sprongen der weer af, dan an disse kante en dan an dee kante en dan in ;t midden.

’s Aovonds veur ’t nao bedde gaon mos vader den stobbe met den waterkaetel uutgeeten.
Den volgende aovond wier ’t nog völle mooier.
“Noo he we den middewinter”, zae grootmooder.
Den stobbe ston noo helemaole in de brand.
Hee geluiden en vlamden van wonder en geweld.
Grootmooder hadde der acht op eslaegene, of alles, veur ’t donker wier, wal in odder was.
Niks moch der te buten staon; gin ploog en gin eide, gin kroewagen, gin greepe, gin emmer, – niks; alles mos binnen en op zien plaatse wezzen.
Veur ’t vee op daele deenden ezorgd te wordene, amor veerder: gin wark. Grootmooder hadde ok eigens eur spinnewiel in den hook ezat en lei de hande in den schoot.
Vaader haalden de oele met nötte van ’t rootzolder en mooder kreeg ne schorte vol appele uut eure onderste kastenla.
En allemaole zatten ze geneuluk bi’j mekare in de kökkene. Nötten kraken! En appels aeten! – Wat was dat toch fijn.
Grootmooder vertelden allerhande renken.
De nöttedöppe wiern in ’t vuur esmettene en brandden met heel heldere vlämmekes.
Van ’t vuur kwam noo völle en völle meer lech in de kökkene as van de lampe.
De tied genk langzaam wieter” ’t wier ne langen, langen aovend.
Mooder mos effen nao buten umme ne emmer water te puttene.
Doo ze weer in de kökkene kwam, zae ze: “’t Sni’jt. En ’t is buten zo duuster as ne pot”.
Sni’jen? Sni’jen ‘t? Daor heurden de tweelinge van op.
Of ze is effen mochten gaon kieken, vroogen ze.
Jao, dat moch wal. Zee nao buten!
Maor ze konnen der zo good as niks zeen. Verbazend wat was ’t duuster. Allene in de lechte straolen, dee deur de hartjes van de vensters veelen, zaggen ze ’t gewriemel van de witte vlokken.
En ok veulden ze ze in ;t gezichte en op de hande. A’j good luusterden, dan ko’j ok ’n zacht geruutsel heurn.
Fijn, da ’t sni’jden! .De jonges gengen weer nao binnen.
Kiek; ze wazzen in de kortigheid al haoste helemaole wit ewordene.
Doo ze weer bi’j ’t veur zatten, smolten de vlökskes zo weg.
Vader wol ok is kieken.
Um doch, dat er wal is ’n heel pak kon kommen, want de loch was zo dikke. Grootmooder hadde ’t wal verwacht, dat er snee zol kommen, zae ze, want ze hadde korts de veute zo kold ehad. “
Noja, ’t is noo de tied”, zae mooder, “ofschoon der an den snee neet völle aardigheid an is”.
Knelis en Willen dachten der anders ovver. Endeluk wazzen de appels en de nötte op. vader en Jan gengen effen nao de daele en mooder wol pannekooke bakken.
Den eersten pannekooke was veur Knelis en Willem. Ze konnen em kwelleke op; de appels en de nötte zatten eur in de waege.
Ze kregen ok slap en wollen wal geerne nao bedde.
Doo ze bi’j mekare in de beddestae laggen, zaggen ze lech langs den zolder flokkern; dat kwam van den groten stobbe, den zo hard vlamden.
Ze veulden zich rech behaagluk en dachten der an, hoo buten in den duustern nacht, de sneevlökskes nao ondern veelen.
Hoo zol der morgen de weld wal willen uutzeen?

Den andern dag was alles wit.
Nee, zo hadden Knelis en Willem zich ’t neet veuresteld. Alles was joo wit, alles.
Jonge, jonge, wat lag der ne dikten!
“Ne witten Karstmissen” zae grootmooder.
Vader en mooder gengen nao de kerke.
De jonges mosten den helen veurmeddag binnen blieven; grootmooder wol volstrekt neet hebben, dat ze in den snee leepen; dan maakten ze zich de veute maor nat.
Ze pasten der wal veur op, dat ze neet dramden, want groomooder hadde eur belofd, dat ze vanaovond misschien met eur nao ’t Karstfeest wol gaon, – at de jonges teminsen zeute wollen wezzen.
Doo vader en mooder weer in kwammen, zaen ze, dat er verbazend völle snee lag; der was hoaste gin deurkommen an.
“Kö we dan neet nao ’t Karstfeest?” vroog Knelis.
“Misschien kump der wal luk trao” , zae grootmooder.
Dat wollen de jonges dan maor hoppen.
Zo teggen ’t schemmerken maakten grootmooder zich klaor en mooder knapten de jonges nog luk op – zeezo: ze gengen.
Wat was ’t buten wonder.
Ovver den snee lag ne bläuwerigen schien.
In ’t westen was de loch rood, in ’t oosten peers en vaal.
De jonges zaggen noo dudeluk, da ’t middewinter was.
Noo wosten ze ‘t, al konnen ze ’t neet zeggen.
Op ’t Karstfeest was ’t meer as vol. maor groomooder kreeg met de jonges ’n mooi plaesken, al was ’t luk veer van den karstboom af.
Ze konnen der alles toch nog good zeen en heurn en kregen der ok van alles wat met.
Het örgel spölden zo prachtig mooi, der wier zo prachtig mooi ezongene en zo prachtig mooi verteld en van den Karstboom zelf ko’j de ogen neet afhollen.
Knelis en Willem konden haoste neet geleuven, dat zee hier noo eigens wazzen en dat allemaole metmaakten en toch was ’t warkeluk zo.
Hoo lange het Karstfeest duurden, daor hadden de jonges helemaole gin begrip van; soms docht eur, da ’t maor één ogenblik was en soms, dat het meer as ne dag anheel.
’t Was edaone en ze kwammen met grootmooder weer buten.
Eerste gengen ze deur ne straote, waor ’t vol mensen leep, doo ovver de grinte, waor ’t minder drok was en endeluk den weg op, waor ze allenig bleven.
“Vond i’j ’t mooi, jonges?’ vroog grootmooder/ “Jao”, zae Knelis.
“Nou”, zae Willem.
En hier buten was ’t ok weer mooi.
Rondumme lag de witte wald en bovven ow ha’j den donkerblauwen hemel vol steernen.
De steernen wazzen völle helderder as anders.
“Bu’j ok kold, jonges/” vroog grootmooder.
“Nae”, zae knelis. “Ik bun juust warm”, zae Willem.
Maor ’n peusken later begonnen eur toch de oorne ietskes te staekene.
“Noo word ik wal kold”, zae Knelis. “Ik ok”, zae Willem.
“Het vrus”, zae grootmooder; “den snee pip al.
Maor wi;j bunt noo gauw in”.
Jao, ze konnen daor gunder eur huus al zeen liggen.
Doo ze binnen kwammen, zatten vader, mooder en Jan bi’j den heerd.
“Daor wazze wi’j weer”, zae grootmooder.
“Mooi”, zae mooder en vroog of de jonges ’t Karstfeest mooi evondene hadden.
“Jao”, zaen ze beide.
“Noo kommt alle dree maor gauw bi’j ’t vuur”, zae vader; “want i’j zölt wal kold wezzen en misschien he’j de veute ok nog wal nat ekreggene”.
De stobbe vlamden nog.
Maor hee was noo toch klein ewordene en zakten al meer en meer in mekare.
“Hee hef good denst edaone”, zae vader; “morgen mo we maor ne andern brokke nemmen”.
Nog ’n peusken mochten Knelis en Willem an den heerd zitten en doo was ’t veur eur beddegaonstied.
Effen laggen ze nog wakker an alles te denkene en doo kwam den slaop.
De Middewinterdage wazzen veurbi’j .

Zalug Karstfeest, 1929
Meester Meinen 1881-1934