Frits is zoon van NSB’ers: ‘Mijn ouders maakten een foute keus’

WINTERSWIJK – Voor de meeste mensen was 5 mei een leuke feestdag. Voor Frits Kappers niet. De nu 69-jarige man uit Winterswijk schaamde zich voor het NSB-lidmaatschap van zijn ouders. Inmiddels kan hij er over praten. ,,Ik neem het hen niet meer kwalijk.

Door Tanja Kits, Gelderlander, 01-05-20

De dagen rond 4 en 5 mei waren in zijn jeugd altijd erg beladen. ,,Bij de dodenherdenking en de bevrijdingsfeesten leefden we nog teruggetrokkener dan we altijd al deden”, zegt Frits Kappers (69). Hij groeide op in het naoorlogse Winterswijk als kind van NSB-ouders.

‘Het was een foute keus’

Hij was tien jaar oud toen zijn moeder hem erover inlichtte. ,,Mijn moeder heeft het mij verteld omdat ze wist dat kort daarna op school de Tweede Wereldoorlog aan de orde zou komen. Ze wilde vooral voorkomen dat ik het van een ander zou horen. Op school hoor je dat NSB’ers misdadigers waren. Maar je hebt het wel over mijn ouders. Dan kom je in een loyaliteitsconflict.”

,,Ik heb een hele tijd gezocht naar het gelijk van de Duitsers en het ongelijk van de geallieerden. Want je wilt toch geloven dat je ouders goed hebben gekozen. Maar dat was niet te vinden. Het was een foute keus.”

Hoe omschreef uw moeder het, toch niet als een foute keus?

,,Ze heeft er zo min mogelijk over verteld. Er werd niet over gepraat. Zij had niets gedaan, ze heeft ook niet lang vast gezeten. Ze was alleen lid van de NSB omdat het gezin waaruit ze kwam lid was. Er hing bij ons thuis zo’n sfeer dat de wereld buiten de grenzen van de tuin gevaarlijk was.”

,,Mijn moeder zat nergens bij, bij geen club of wat ook. Ik had ook nauwelijks vriendjes. We leefden in een eigen wereldje. We hadden ook geen contact met andere NSB-gezinnen. Integendeel, die meed je juist”

,,De periode van 4 en 5 mei was altijd een heel vervelende periode voor ons. Mijn grote vraag was: hoe komt een mens er toe om lid te worden van een beweging van landverraders? Ik heb er van mijn moeder nooit antwoord op gekregen.”
——————————————–
Mijn vader heeft heel bewust zelf gekozen voor de NSB. Terwijl zijn broers bij het verzet en de illegali­teit zaten. Zijn toekomst was naar de filistij­nen gegaan door de crisis.
Frits Kappers
——————————————–

En uw vader?

,,Mijn vader was al overleden toen ik zeven was. Hem kon ik niet meer bevragen. Maar ik heb het me altijd afgevraagd. Waarom? Hij is lid geworden van de NSB, nadat de Duitsers binnen gevallen waren. Hij was 18.”

,,Een talentvolle intelligente HBS-leerling, die ongetwijfeld naar de universiteit gegaan zou zijn. Maar door de crisis in de jaren dertig was mijn opa werkloos geworden. Hij moest stempelen, wat zeer vernederend was. Mijn vader moest als 17-jarige van school af, om geld te verdienen voor het gezin. Daardoor ging een mooie toekomst naar de knoppen.”  

‘Heel bewust zelf gekozen’

,,Mijn vader heeft heel bewust zelf gekozen voor de NSB. Terwijl zijn broers bij het verzet en de illegaliteit zaten. Zijn toekomst was naar de filistijnen gegaan door de crisis. Uitzichtloos en hopeloos. Dat is dé voedingsbodem om te radicaliseren. En daar zit de parallel met nu.”

,,Partijen die misbruik maken van boosheid en frustratie van mensen misleiden de boel. Baudet en Wilders beschouw ik als misleiders. Het beste wapen tegen fascisme is een maatschappij waarin voor iedereen eerlijke kansen liggen.” 

,,Toen ik me realiseerde hoe jong mijn vader nog was vielen de stukjes op hun plek. Mijn vader was erg onder de indruk van de overmacht van de Duitsers. Dat heb ik uit de dossiers gelezen die er zijn van zijn berechting na de oorlog.”

,,Daar zitten ook brieven van Joden uit Winterswijk bij, die pleiten voor een milde beoordeling omdat hij ook Joodse mensen aan onderduikadressen heeft geholpen. Hij heeft mensen op tijd gewaarschuwd.”

,,Na de oorlog kwam hij een vroegere Joodse jeugdvriend tegen die bijna zijn hele familie had verloren. Mijn vader wilde hem ontlopen, maar die vriend kwam naar hem toe en zei: ‘wat ben ik blij je te zien’. Mijn vader was niet zozeer fout, maar meer misleid.”

Veroordeling van zeven jaar

,,In de loop van de oorlog krijg je door je lidmaatschap van de NSB contacten en krijg je een baantje aangeboden, waar je redelijk goed mee kunt verdienen zonder in de gaten te hebben dat je collaboreert. Dat gaat heel geniepig.”

,,Uiteindelijk is hij landwachter geworden en hij heeft in die rol in 1944 meegedaan aan huiszoekingen op zoek naar verborgen radio’s. Dat heeft hem na de oorlog een veroordeling opgeleverd van zeven jaar. Want hij zat bij de allereersten die berecht zijn na de oorlog en die zijn het zwaarst gestraft. Hij heeft uiteindelijk drie jaar uitgezeten in de Zutphense gevangenis.”

Heeft u het uw vader kwalijk genomen?

,,Ja, heel erg. Klootzak, dacht ik dan, wat heb je ons aangedaan? En dan ook nog zo vroeg er tussen uit peren. Niet eens mij de gelegenheid bieden om je te bevragen. Allemaal irreële verwijten.”

,,Maar ik dacht in die tijd aan de man van 37, toen hij stierf. Niet aan de jongen van 18. Pas toen ik hem als gefrustreerde jongen van 18 zag, viel het kwartje. Toen begreep ik het.” 

Waren er momenten dat u had willen opgeven?

,,Ja. Het NSB-lidmaatschap van mijn ouders heeft mijn leven zwaar beïnvloed. Dat had te maken met het feit dat ik bang was om mensen toe te laten. Ik hield mensen af. Ik had muren om me heen gebouwd.”

,,Ik denk dat ik de eerste muur heb gebouwd toen mijn moeder mij vertelde over haar en mijn vaders verleden. Vlak voor ik in therapie ging betrapte ik mezelf op suïcidale gedachten.”

————————————————————-

Klootzak, dacht ik dan, wat heb je ons aangedaan? En dan ook nog zo vroeg er tussen uit peren. Niet eens mij de gelegen­heid bieden om je te bevragen.
Frits Kappers
—————————————————————

Wanneer kwam bij u de ommekeer?

,,Toen ik 36 was heb ik voor het eerst gehuild om de dood van mijn vader. Er kwam een heleboel onverwerkte emotie naar buiten, ik heb toen therapeutische hulp gezocht. Dan ga je graven en daar word je niet vrolijk van. Je wilt ouders waar je trots op kunt zijn. Ik realiseerde me dat ik niet trots op ze was.”

,,Ik heb veel in therapiegroepen gezeten en kreeg vaak te horen dat ik over mijzelf praatte alsof ik het over de auto van mijn buurman had. Zoveel afstand had ik van mezelf, zo ver stond ik van mijn gevoel vandaan. Dat had ik niet in de gaten. Ik kreeg het advies om contact te zoeken met de werkgroep Herkenning, waarin kinderen van foute ouders met elkaar praten hoe ze het hebben ervaren om kind van foute ouders te zijn.” 

,,Dat was in 1989. Voor het eerst sprak ik mensen aan wie ik niets hoefde uit te leggen. We begrepen elkaar. Op een gegeven moment ben ik naar Westerbork geweest bij de dodenherdenking. En het voelde goed om stil te staan bij wat mensen elkaar aan kunnen doen. Niet om wat goed te maken. Niet dat ik de daden van mijn ouders probeer goed te maken, daarvoor kwam ik niet. Maar ik heb mezelf voorgenomen om bij signalen van fascisme in Nederland aan de bel te trekken.”

Schaamt u zich voor uw ouders?

,,Nu niet meer. Ik heb nu geen schaamte meer. Maar dat heb ik wel gekend. Onterecht natuurlijk. Maar het was meer plaatsvervangende schaamte. Dat heb ik al heel lang niet meer.”

,,Toen ik voor het eerst het dossier van mijn vader las, heb ik hem veroordeeld. Maar ik kon hem ook begrijpen. En omdat ik hem kon begrijpen kon ik hem vergeven. Ik nam het hem niet meer kwalijk. Als je kunt vergeven heb je vrede in je hart.”

Frits Kappers, geboren in 1951 in Winterswijk
Opleiding Pedagogisch Academie in Doetinchem
In 1972 vertrokken naar Den Helder, waar hij aktes haalt voor schei- en natuurkunde
Sinds 1978 woont hij in Hoogeveen, waar hij tot zijn pensionering leraar was aan de middelbare school