In bewerking
1.Bahr, Willy Leo
Geb:18-02-1912 Trippelsdorf
Ovl:30-09-1982 Amsterdam
Echtgenote: 16-09-1942 A’dam:Elsa Margaretha (Els) Vischschraper (17-05-1918 A’dam-06-04-1999 A’dam)
2.Blom-Gans, Henriëtte
Geb:1880 Winterswijk
Ovl.14-06-1976 New York
Echtgenoot: 14-09-1908 W’wijk: Willem Blom (30-09-1886 Uithoorn-24-05-1942 Buchenwald)
Ouders: David Gans (1847-1934) en Frederika (Fratschen) Schwartz (1852-1914)
1939 met vijf kinderen geemigreerd naar de USA
(David,Crisje Esther, Betsy, Debora en Benjamin)
Drie kinderen overleefden in Europa: Frederica, Liebman (Leo) en Karel.
‘Willem Blom zag dat het niet goed was’
Willem Blom was slager en doordat hij met Henriette Gans trouwde kon hij de slagerij van zijn schoonvader D.A.Gans overnemen. Een florerende slagerij, die zijn clientele over heel Nederland had. Maar Willem had niet alle tijd voor zijn slagerij, want hij en Henriette kregen maar liefst tien kinderen. Twee daarvan overleden echter al op jonge leeftijd. Willem was ook politiek bewogen en socialistisch ingesteld. De Winterswijkse burgers, maar ook de Winterswijkse Joodse gemeenschap deed hij eens ontsteld staan, door twee poppen in de etalage van zijn slagerij te plaatsen: 1 bijna naakt en 1 gekleed in bont. Willem wilde een rechtvaardige samenleving. In 1936 durfde hij het zelfs nog door nazi-Duitsland te reizen en zijn licht op te doen van het Stalinisme in Rusland. Willem zag dat het allemaal fout was en werd en zal daarbij zeker aan zijn prachtig, grote joodse gezin hebben gedacht.
‘Henriette, als jij nu eens de benen neemt naar Amerika met 5 kinderen en ik de andere 3 waarschuw voor het gevaar en de mogelijkheden’
Zo gezegd, zo gedaan’Henriette vertrekt in 1939 met David, Crisje Esther, Betsy, Debora en Benjamin naar Amerika.
Frederica werkt in Amsterdam als verpleegster en Leo en Carel blijven in eerste instantie in Winterswijk.
Maar na 1940 gaat het snel fout. Willem blijft zijn slagerij ‘trouw’, maar Leo en Carel vluchten via vluchtelingenkampen naar Frankrijk en later Zwitserland. Ook Frederica wordt de grond onder haar voeten te heet en besluit ook richting Zwitserland te vluchten, maar door ziekte weet zij niet verder te komen dan Frankrijk, maar met hulp van een Hongaar, haar latere echtgenoot weet ze uit de handen van de nazi’s te blijven.
Voor Willem zelf liep het slecht af. Hij werd op 10 januari 1942 in Winterswijk gearresteerd en 24 april 1942 op transport gezet naar Buchenwald, waar hij op 24 mei 1942 overleed.
3.Blom, Frederica Chrisje Clara (Schönfeld)
Geb: 12-06-1909 Winterswijk
Ovl:
Echtgenoot:
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Verpleegster
Gevlucht naar Frankrijk
4.Blom, David
Geb: 01-09-1912 Winterswijk
Ovl: 29-05-1991 USA
Echtgenote:
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Slager
Gevlucht naar U.S.A
5.Blom, Leo (Lipman) (Leibman)
Geb:17-08-1913 Winterswijk
Ovl:
Echtgenote:
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Slager
Gevlucht Zwitserse grens
6.Blom, Chrisje Esther
Geb: 12-05-1915 Winterswijk
Ovl:
Echtgenoot:
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Gevlucht naar U.S.A
7.Blom, Carel
Geb:08-01-1918 Winterswijk
Ovl:
Echtgenote:
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Gevlucht Zwitserse grens
8.Blom, Betsij (Stallinger)
Geb:16-07-1919 Winterswijk
Ovl: 22-01-2006 San Francisco, California 94124, USA
Echtgenoot: Stallinger
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Gevlucht naar U.S.A
9.Blom, Debora (Debby)
Geb:03(4)-02-1921 Winterswijk
Ovl:
510 Ocean Avenue, New York, Kings, New York (1940)
Echtgenoot:
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Gevlucht naar U.S.A.
10.Blom, Benjamin (Bennie)
Geb:19-03-1925 Winterswijk
Ovl:
Echtgenote:
Ouders: Willem Blom (1886-1942) en Henriëtte Blom-Gans (1880-1976)
Gevlucht Zwitserse grens
11.Bouwman, Jozeph
Geb:22-10-1878 Vianen
Ovl: 09-09-1947 Winterswijk
Echtgenote: 15-09-1908 W’wijk: Jetken Menco
Weurden 66
Ouders: Louis Bouwman en Esther Maris
Ondergedoken
Terugkeer 23-06-1945 W.wijk
12.Bouwman-Menco, Jetken
Geb:12-01-1876 Winterswijk
Ovl.03-03-1962 Rotterdam
Echtgenoot: 15-09-1908 W’wijk: Jozeph Menco
Weurden 66
Ouders: Nathan Menco en Helena Strauss
Ondergedoken
Terugkeer 23-06-1945 W.wijk
13.Bouwman, Louis Bernardus
Geb:03-07-1909 Winterswijk
Ovl.: 20-04-1993 Rotterdam
Echtgenote: Edith Bouwman-Rosenbaum (06-03-1917 Wesel-26-04-1993 Winterswijk)
Ouders: Jozeph Bouwman en Jetken Bouwman- Menco
Ondergedoken
Terugkeer 23-06-1945 W.wijk
14.Selma Bouwman-Frank (Zwaaf)
Geb:26-01-1922
Ovl:10-03-2015 Amersfoort
Echtgenoot: 29-07-1942:Abraham Bouwman (20-02-1920 W’wijk-21-02-1945- Midden Europa)
Ouders:
15.Braunhut, Saul
Geb:29-07-1910 Kety (Polen)
Ovl.21 mei 1962 Madrid
Saul Braunhut (30jr.-1940) had sinds 1936 een klein kruidenierswinkeltje naast Wevers, Misterstraat 3.Daar woonde hij samen met zijn vrouw Eva (39). Zij kregen 2 zoons, Matisjahu (1936) en Abraham (1938)In 1941 moesten zij de winkel sluiten en gingen wonen bij de Fam.Fuldauer aan de Vredenseweg. 10 april 1943 was er een grote razzia door de S.D. en 20 Joodse inwoners werden gelijktijdig opgepakt, waaronder de fam.Braunhut. 2 juli 1943 worden mevrouw Braunhut en haar beide zoontjes van 7 en 5 vermoord in Sobibor. Wonder boven wonder weet Saul de kampen te overleven en komt op 23 juni 1945 terug in de Misterstraat 3. Mevr. Wevers, eerste echtgenote van Tobias leeft nog steeds en en dochter Saskia, waar ik contact mee heb, stuurt mij het volgende vanmorgen op: Saul had een winkeltje met kaas en melk naast ons, toen Misterstraat 3. De woning was aan de achterkant. Na de oorlog, ongeveer juni 1945, kwam Saul terug uit een concentratiekamp, maar helaas zonder vrouw en twee zoons. Zijn woning was bewoond. Mijn grootmoeder, Jo Wevers-Breekveldt [1887-1969] heeft hem opgevangen en voor twee weken een bed gegeven in een badkamer – boven de winkel Misterstraat 1. Oma zorgde ervoor, dat Sam weer in het huis kon en opnieuw starten met zijn winkeltje. Het lukte niet erg; melkproducten waren vlak na 1945 moeilijk verkrijgbaar. Saul deed onderzoek naar overgebleven familie en vond zijn nicht Bertha. Om met haar te trouwen had hij toestemming nodig van de koningin. Na ongeveer een half jaar vertrokken ze naar Israel.Mijn vader Tobias [1919-1994] werd in 1942 opgepakt in Den Haag en te werk gesteld in Hamburg bij Optiek Ruhnke. Daar ontmoette hij mijn moeder, Ruth Tenne [1924- ]. Zij kwamen in mei 1945 met baby Joyce naar Winterswijk en kregen een kamertje zonder daglicht, achter de winkel. Een paar weken later kwam Saul. Mijn duitse moeder verwachtte op zijn minst een hatelijke blik van Saul in haar richting, gezien zijn ervaringen. Nooit ! Geen lelijk woord – steeds vriendelijk en beleefd. Zo geweldig mooi en wonderbaarlijk vindt ze dat tot op vandaag [9 februari 2020].
16.Dam van, Roza Henriette (Roosje)
Geb:09-08-1911 Winterswijk
Ovl.03-02-1992 Amsterdam
Echtgenoot (30-07-1942) Henri Leviticus (1912 – 31-01-1943)
Tweede echtgenoot Herman Trompetter
Ouders: Aron van Dam (1881-1942) en Johanna van Dam-Leviticus (1885-1942)
Roza van Dam
Roza van Dam werd op 29 augustus 1911 geboren in Winterswijk.
Haar vader, ons allemaal bekend, was Aron van Dam, gemeenteraadslid sinds 1919 en wethouder 1931-1939.
Roza had een oudere broer, jawel, Max, de kunstschilder, geboren 1910 Winterswijk en een jongere zus Henrietta, geboren 1921 Winterswijk.
Max vertrekt al in 1929 uit Winterswijk naar Amsterdam om daar zijn leven te zoeken in de wereld van het kunstschilderen.
Ook Roza van Dam, dan 29 jaar, heeft Winterswijk al verlaten.
De oorlog begint
Als de oorlog begint in 1940 vluchten ook haar ouders, Aron,zijn vrouw Johanna en zusje Henrietta in juni 1940 naar Amsterdam, in de hoop daar makkelijker onder te kunnen duiken.
Een kort briefje naar de gemeente,waarbij hij zijn raadslidmaatschap opzegt in juni en een ‘bedankje’ in de raadsvergadering augustus 1940 herinneren dan nog aan zijn 21-jarige raadslidmaatschap.
De familie van Dam is vertrokken.
De verschrikkelijke jaren gaan beginnen.
Roza heeft in Dordrecht Henri Leviticus (29 jaar) leren kennen en zij, ook al zijn het de angstige jaren verloofd zich met hem in juni 1942. Een maand later, 30 juli 1942 zijn ze getrouwd en wonen bij Henri’s ouders in te Dordrecht.
Haar ouders, Aron en Johanna zullen nog getuige, al dan niet in aanwezigheid, geweest zijn van het huwelijk, maar haar broer Max is inmiddels gevlucht richting Zwitserland.
Haar jongere zusje is een paar dagen ervoor op 18 juli al naar Westerbork getransporteerd en zonder dat de familie het geweten zal hebben, vermoord op 21 juli 1942 in Auschwitz.
Maar nog maar net na 1 maand huwelijk van Roza en Henri gaat alles afschuwelijk fout. 11 september worden Roza’s ouders, Aron en Johanna getransporteerd naar Westerbork en drie dagen later zijn ze zelf aan de beurt in Dordrecht. Henri’s ouders en Henri worden op 17 september gearresteerd. En Roza?
Roza ligt op dat moment net in het ziekenhuis met een blindedarmontsteking.Iedereen weg. Echtgenoot weg, ouders weg, zus weg, broer Max, waar is hij?, schoonouders weg. Niemand meer over…………alleen in het ziekenhuis.
Alleen in het ziekenhuis?
Nee, naast dat je aan het genezen bent van de blindedarmontsteking krijgt je er tevens te horen dat je zwanger bent. En met niemand kun je deze blijdschap meer delen, zelfs je man niet.
Maar de Duitse bezetter heeft het ook met Roza niet goed voor, alleen uitstel, geen afstel.
Op vrijdag 23 oktober 1942 wordt ook Roza gearresteerd en getransporteerd naar de Hollandse schouwburg in Amsterdam voor deportatie naar Westerbork. Maar daar verschijnt het verzet.
Met behulp van hen weet Roza, hoogzwanger, te vluchten via de daken van de schouwburg en het verzet helpt haar aan een onderduikadres.
Daar verblijft ze dan in eenzaamheid, hoogzwanger en niet wetende dat haar echtgenoot, zus, ouders en schoonouders dan al zijn vermoord in Auschwitz.
Derde etage
9 mei 1943 is de ‘blijde’ dag. Ergens in onderduik op de derde etage wordt Hanneke geboren. Je krijgt een baby, maar kunt de blijdschap met niemand delen. Sterker nog.
De razzia’s nemen schrikbarend toe in die tijd en al na zes weken moeten Roza en de baby, om enigszins overlevingskans te behouden, zich scheiden. Hanneke wordt ondergebracht bij de familie Schieveen te Amersfoort en Roza verblijft met behulp van het verzet vanaf die periode op verschillende onderduikadressen. Niemand meer over
Iedereen weg, je man, je ouders, je broer Max, die inmiddels ook vermoord is in Sobibor, je zus Henrietta, je schoonouders en ook je baby Hanneke heeft je nu moeten verlaten. ‘Alleen ben je nog op de wereld’
De bevrijding
Als dan eindelijk de bevrijding daar is, wordt je weer verenigd met je inmiddels 2-jarige dochtertje, wie moeite heeft om je als mama te zien, aangezien ze al een ‘mama en papa’ heeft. Dit heeft, hoe zwaar het ook is, enige tijd nodig. Samen vestigen Roza en Hanneke zich in Dordrecht en Hanneke kijkt vaak uit het raam, in de hoop, naar de verhalen welke zijn als peuter opgenomen heeft, dat eerdaags een papa terug komt. Maar uiteraard tevergeefs.
In de lagere schooltijd van Hanneke verhuizen ze naar Amsterdam, waar Roza, Heiman Trompetter leert kennen waar zij in 1951 mee trouwde en ook Hanneke nu weer een ‘vader’ heeft. Hanneke zelf ging in 1960 studeren aan de universiteit van Amsterdam en leerde daar haar latere echtgenoot Ed Bonnewit kennen, waar zij in 1963 mee trouwde en in 1966 emigreerde naar Amerika.Daar wonen ze nog steeds, drie kinderen rijk en zes kleinkinderen.
Roza van Dam (80) zelf is overleden 3 februari 1992 te Amsterdam, geboren 09 augustus 1911 in Winterswijk.
17.Elzas, Herman Leendert
Geb: 12-11-1877 Winterswijk
Ovl: 22-07-1949 Utrecht
Echtgenote: Sarah Elzas Vogelstein (1882-1982)
Ouders: Jacob Elzas (1850-1920) en Sophia Serphos (1848-1893)
18.Elzas-Vogelstein, Sarah
Geb: 31-03-1882 Lage (Dld)
Ovl:1982
Echtgenoot: Herman Leendert Elzas (1877-1949)
Ouders:
19.Elzas, Julius
Geb:08-02-1907 Winterswijk
Ovl:14-04-1996 Jerusalem
Echtgenote: 23-07-1934 Utrecht:Dina Levison (14-05-1910 – 28-05-1996)
Ouders:Herman Elzas en Sarah Vogelstein
Ondergedoken bij Nederlandse christenen.
Ridder in de Orde van Oranje Nassau
Elzas,Ronetta (Vaz Dias)
Geb:23-12-1882 Winterswijk
Ovl:19-12-1953
Echtgenoot: Jacob Vaz Dias
Ouders: Jacob Elzas (28-12-1850 Eibergen-26-10-1920 Den Haag) en Sophie Serphos (27-11-1848 Enschede-1893)
Elzas,Selina (Cohen)
Geb:04-08-1875 Winterswijk
Ovl:11-05-1947
Echtgenoot: Philipus Cohen
Ouders: Jacob Elzas (28-12-1850 Eibergen-26-10-1920 Den Haag) en Sophie Serphos (27-11-1848 Enschede-1893)
Ezlas, Dillia (Engers)
Geb:09-04-1885 Winterswijk
Ovl:30-03-1963
Echtgenoot:Simson Engers
Ouders: Jacob Elzas (28-12-1850 Eibergen-26-10-1920 Den Haag) en Sophie Serphos (27-11-1848 Enschede-1893)
20.Fränkel, Hermann
Geb:15-02-1925 Wenen
Ovl:
Vertrokken naar de USA, later Israel
Ondergedoken bij de fam.Braunhut
21.Gans, Amalia Sophia
Geb:06-04-1885 Winterswijk
Ovl:07-05-1979
Echtgenoot:05-12-1910 Winterswijk:Louis Blom (12-12-1881 Uithoorn-12-01-1959 Uithoorn)
Ouders: David Gans en Fraadchen Schwartz
22.Gelder van, A.D.
Geb: 19-02-1898 Aalten
Ovl.: 17-12-1979 Winterswijk
Echtgenote: Sientje Weiler
Ouders: David Aron van Gelder en Engelina de Haan
Ratumsestraat 3
Ondergedoken bij fam.Stortelers in Meddo
Gevlucht/ondergedoken 8 oktober 1941
23.Gelder van-Weiler, S
Geb:18-02-1902
Ovl:17-01-1975 Winterswijk
Ratumsestraat 3
Ondergedoken:Fam.Bent, Neddo
24.Gelder van, Engelina Rosara
Geb: 05-02-1929 Winterswijk
Ovl:
Ouders: A.D.van Gelder en S.van Gelder-Weiler
Echtegnoot: N.J.Engelsman
25.Gelder van, Joseph Benjamin
Geb:
Ovl:
Ouders: A.D.van Gelder en S.van Gelder-Weiler
Echtgenote: K.Snarovcki
26.Gelder van-Stern, Helene
Geb:07-10-1901
Ovl.:18-03-1991
Echtgenoot: Aron Alexander van Gelder 1899-1941 (vermoord)
Kinderen: 3
Ali Jenny, Hermina Wilhelmina en Herman Samuel (allen ondergedoken-overleefd)
Ondergedoken met haar kinderen oktober 1942 op div.adressen.
Gezin kon niet bij elkaar blijven.
27.Gelder van, Ali Jenny Hermine Aron
Geb:05-10-1927 Winterswijk
Ovl:05-01-1995
Echtgenoot: Manfred Jakobs (11-05-1924-26-09-2005)
Ouders:Aron Alexander van Gelder en Helen Stern
Teruggekeerd 23-01-1945?/1946
28.Gelder van, Hermina Wilhelmina
Geb:03-09-1938 Winterswijk
Ovl.:
Teruggekeerd 22-01-1946
29.Gelder van, Herman Samuel
Geb:03-01-1941 Winterswijk
Ovl.:
Ondergedoken bij Fam.Spies in Groenekan. Teruggekeerd 22-01-1946
30.Gelder van, Simon
Geb:
Ovl:
Wilhelminastraat 13
Echtgenote: Clara Margaretha van Gelder-Vischschraper (1912-1945)
Vertrokken/ondergedoken: 18-09-1942
31.Hamburger, D (Dietrich) David
Geb:16-04-1885 Meppen (Dld)
Ovl.26-09-1958 (verkeersongeval)
Adres:Tuunterstraat 5 (bij dochter en schoonzoon)
Ondergedoken:
Varsseveld
Halle-Heide (Fam.Veenhuis, Braamhorsterweg 6)
Teruggekeerd:22-01-1946
Hertrouwd: Else Rosenberg
32.Hamburger, Petronella Sippora (Nelly)
Geb: 28-01-1906 Nijkerk
Ovl: 22-01-1953 Amsterdam
Echtgenoot: Benedictus van Baren
Broer: Benedictus Hamburger (1900-1944)
In 1915 naar Winterswijk
33.Harpman, Herman
Geb:25-11-1898 Amsterdam
Ovl: 07-12-1947 Winterswijk
Delistraat 5
Echtgenote: Johanna Hendrika Mengerink (08-12-1900 Neede-09-09-1979 W’wijk)
Zoon: Herman Harpman (1923 A’dam-ovl.1973)
Dochter:Bloeme Antoinette Harpman (1925 A’dam-ovl.)
34.Hemelrijk,Mina
Geb:24-07-1886 Winterswijk
Ovl:10-01-1965 Arnhem
Ouders: Marcus Hemelrijk en Dina Strauss
35.Hemelrijk, Jacob
Geb:14-02-1888 Winterswijk
Ovl:10-02-1973 Bergen
Echtgenote: Dirkje Arina de Jong (16-11-1887 A’dam-12-11-1985 Bergen)
Ouders: Marcus Hemelrijk en Dina Strauss
36.Hemelrijk, Amalia (Amali)
Geb:01-06-1889 Winterswijk
Ovl:00-08-1986 Amersfoort
Echtgenoot: 29-08-1918 Groningen:Simon Heiman Cohen (1888-1943)
Ouders: Marcus Hemelrijk en Dina Strauss
37.Hemelrijk, Marta
Geb:26-03-1891 Winterswijk
Ovl:1981
Echtgenoot:Rienk de Jong (1889 Warga (Frs.land)-1955)
Ouders: Marcus Hemelrijk en Dina Strauss
38.Hemelrijk, Dina
Geb:07-11-1895 Winterswijk
Ovl:20-05-1985 Renkum
Echtgenoot:Hartog Vos (1897-1943)
Ouders: Marcus Hemelrijk en Heintje Frankenhuis
39.Hes-Nihom, Sara Selly
Geb: 04-04-1910 Winterswijk
Ovl:31-01-1973 Eindhoven
Echtgenoot: Levi Abraham Hes (10-05-1906 Tiel-05-02-1992 Eindhoven)
Ouders: Michael Nihom en Dina Nihom-Cohen
40.Heijmans, Joseph Samuel
Geb:19-04-1885 Winterswijk
Ovl:29-03-1965 Winterswijk
Echtgenote: Jetta Groenheim (07-03-1888 Zutphen-27-07-1976 W’wijk)
41.Heijmans. Jacob Meijer
Geb:08-07-1887 Winterswijk
Ovl:06-01-1977 Groenlo
Echtgenote: Wilhelmina Groenheim (1891 Zutphen-03-05-1958 Groenlo)
42.Heijmans-Groenheim, Jetta
Geb:07-03-1888 Zutphen
Ovl:27-07-1976 Winterswijk
Echtgenoot: Joseph Samuel Heijmans (19-04-1885 W’wijk-29-03-1965 W’wijk)
4 . Künstler, Siegbert Meyer
Geb:23-09-1926 Brünnau,
Overl.: 06-08-1979 Winterswijk
Echtgenote: Inge Schigt Geb:11-04-1930
Vader:
Moeder: Selma Gundelfinger-Künstler (1905-1941)
Stiefvader: Hugo Gundelfinger ( 1898- circa 1941)
Duits-Joods vluchteling: 1939
Dommelhuis Eindhoven (Joods vluchtelingencomite Eindhoven)
18-03-1940: Gemeld Gem.Winterswijk bij politie in bijzijn Mevr.Cohen-Leviticus.
(Is Mevr. Cohen- Leviticus Sophia Martina (23-04-1902(7) A’dam-15-06-1982 A’foort) Begraafplaats Eindhoven)
woonadres: Guido Gezellestraat 21 Eindhoven
Beroep: directrice herstellingsoord
Siegbert wonende op Meddoschestraat 29 bij fam.Philip Slager
Ondergedoken 01-12–1942 Fam. ten Pas
Freddie schuilnaam?
Na oorlog mijnopruimingsdienst – dienstplicht Ned.Indie
21-05-1950: Groot verlof – slager (sknecht) te Winterswijk
Nieuwstraat
1968:S.M. Künstler – Slager- Fr.Halsstraat 24
Het Dommelhuis
Toen na de Kristallnacht het toelaten van Duitse vluchtelingen in Nederland werd versoepeld gold dit in eerste instantie met name grote groepen kinderen. Zij waren geen concurrent op de arbeidsmarkt. Plaatselijke comités, met coördinatie vanuit Amsterdam, verzorgden het onderbrengen van de kinderen in opvanghuizen met de bedoeling een groot deel te laten emigreren naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Palestina. Hierin slaagde men zo goed dat begin 1940 het aantal centra kon worden teruggebracht. In sommige gevallen stuurden de buitenlandse ouders de kinderen vooruit, voegden zich in Nederland bij de kinderen en reisden daarna gezamenlijk verder. Maar er waren ook kinderen waarvan de ouders achterbleven en hoopten dat, wat er ook met henzelf zou gebeuren, de kinderen veilig waren. In Eindhoven had Philips het in de jaren twintig, voor huisvesting van ongehuwde medewerkers, gebouwde Dommelhuis aan de Jonckbloetlaan, ter beschikking gesteld aan het inderhaast opgerichte vluchtelingen comité. Op 4-1-1939 kwam de eerste groep van 115 jeugdige Duits-joodse vluchtelingen in Eindhoven aan. 7 Het was de bedoeling om de meeste van de kinderen in deze centra tijdelijk op te vangen om ze te laten emigreren naar Palestina, Engeland en de Verenigde Staten. Het Dommelhuis was een van de centra die begin 1940 gesloten werd. De daar nog verblijvende kinderen werden overgebracht naar andere huizen, vooral naar de Wieringermeer en het Burgerweeshuis in Amsterdam. In totaal hebben er tot de sluiting in februari 1940 200 vluchtelingen in het Dommelhuis gewoond. Hiervan is de helft naar een ander land vertrokken. Van de overige 100 hebben er ongeveer 40 de oorlog overleefd door onder te duiken, door als “onmisbaar” aangemerkt te worden in kamp Westerbork of die, vanwege hun jeugdige leeftijd, de ontberingen als gevangene of werkkracht hadden doorstaan.
43.Landau- Philips, Paula
Geb:13-04-1912 Vreden
Ovl.12-01-1994 Scioto Mills, Illinois 61076, USA.
Echtgenoot: 15-11-1932 W’wijk: Ernst Eduard Landau (02-06-1904-1968)
Ouders: (pleeg): Simon Philips en Selma Wolf
Ondergedoken bij Simon Philips (07-03-1887 W’wijk-ovl.21-05-1943 Sobibor)-Selma Wolf (07-01-1889 Langenscheid-ovl.21-05-1943 Sobibor) in Winterswijk na vertrek Ernst naar Amerika
Ernst Eduard Landau emigreerde op 19 mei 1941 naar Amerika. Zijn vrouw Paulina Philips vertrok op 1 september 1941, samen met hun zoon Louis, naar Winterswijk.
Hoe belangrijk kan zo’n papiertje wel niet zijn?
‘Ernst had het in de gaten, Frits niet’
24 december 1928, overlijdt Louis Landau (57) in Winterswijk, zijn vrouw Tezla Kan (58) slechts 4 jaar later.
Ernst en Frits blijven achter als jongemannen van 28 en 27 jaar, wonende in Aalten. Bij het bescheiden van hun overleden ouders vinden ze een document dat hun vader Louis in zijn jeugd naar Amerika is geweest als ‘avonturier’ en na zijn terugkomst niet meer naar zijn geboorteland (Gemen) Duitsland is terug gegaan in 1903, maar naar Nederland, waar hij met hun moeder trouwde in 1903.
Uit het document blijkt dat vader de Amerikaanse nationaliteit had verworven. Ernst en Frits komen erachter dat zij er dan ook recht op hebben, maar Frits wil daar niet van weten. Ernst wel en vraagt het aan.
Ernst heeft inmiddels een relatie met Paula Philips uit Winterswijk, pleegdochter van groente en fruitboer Simon Philips en Selma Wolf, Vredensestraat 53. In 1932 getrouwd en in 1933 verblijd met zoontje ‘Louitje’, wonende te Aalten.
De oorlog dreigt:
Amerika roept haar burgers in Europa op om terug te keren en daar valt dus ook Ernst nu onder. Frits niet.
Ernst vertrekt, ook op aanraden van Paula, naar Amerika en Paula wil niet in deze angstige tijden alleen achter blijven in Aalten en gaat samen met haar zoontje Louitje terug naar Winterswijk, naar haar pleegouders in de Vredensestraat. Intussen probeert zij haar papieren in orde te krijgen, omdat zij nu dus als echtgenote van Ernst ook recht heeft op de Amerikaanse nationaliteit.
Echter allemaal te laat. Ook in Winterswijk worden de Joden opgepakt of moeten zich melden in Vught of Westerbork. Simon Philips, Selma Philips-Wolf, Paula Philips en zoontje Louis in voorjaar 1943.
Te Laat?……………..Paula heeft haar papieren toch nog in orde gekregen en op vertoon hiervan krijgt ze niet de status van ‘vernietigingskamp’, maar van ‘Amerikaans krijgsgevangene’. En ja, ook zoontje ‘Louitje’
Beide worden ze overgebracht naar een ander kamp, Liebenau, nabij de Zwitserse grens.Voor haar pleegouders Simon en Selma loopt het al direct slecht af, Zij worden vermoord op 21 mei 1943 in Sobibor.
En hoe ging het met Frits? Frits had inmiddels een relatie met Amalia Lorch uit Bocholt en kwamen vanuit Scheveningen begin 1942 voor onderduik terug naar Aalten. In augustus 1942 zijn ze aldaar getrouwd, maar de tijd van onderduiken was aangebroken. Echter wisten beide met hun gedrag hier geen raad mee op hun onderduikadres met meerdere onderduikers, zodat het Aaltens verzet hier geen raad meer mee wist en beide hebben vermoord t.b.v.hun veiligheid. Een bijzondere zaak. Waar de beide lichamen zijn gebleven is nooit bekend geworden.
Sallo van Gelder uit Aalten zei in 2017: Ik heb één droom. Frits Landau en Amalia Lorch zaten ondergedoken en konden dat op een gegeven moment niet meer verdragen. Ze zijn op 17 maart 1943 geliquideerd door het verzet, omdat zij andere onderduikers en de onderduikgevers in gevaar brachten. Ik hoop nog altijd dat hun stoffelijke resten worden gevonden, zodat we ze hier, in Aalten, op de Joodse begraafplaats kunnen herbegraven. Want daar horen zij.
En hoe liep het af met Paula en Louitje? Beide werden in 1944 als ‘Amerikaanse’ burgers uitgewisseld met Duitse krijgsgevangen en vertrokken naar Amerika. Ernst, Paula en ‘Louitje’, inmiddels Louis zijn daar hun leven gebleven. Ernst is overleden in 1968 op 64 jarige leeftijd, Paula in 1993 op 81-jarige leeftijd en Louis, die veearts in Amerika werd vier jaar geleden, 2016 op 80 jarige leeftijd.
Wat zo’n papiertje wel niet kon doen.
44.Landau, Louis
Geb: 09-08-1936 Aalten
Ovl: 11-04-2016 Shullsburg USA
Ouders: Ernst Eduard Landau en Paula Philips
Ondergedoken in Winterswijk na vertrek Ernst naar Amerika
45.Leeuw de, Isaak (Ies)
Geb:11-03-1889 Winterswijk
Ovl: 04-10-1966 Winterswijk
Ouders: Joseph de Leeuw en Siena Hemelrijk
Vader van Annie,Sini en Rachel
Echtgenote: Sophia de Leeuw-Spier (geb:12-03-1897-ovl.07-10-1942)
Tweede huwelijk:Jetje Nathans (Schwarz)
46.Leeuw de, Johanna (Johanna Reiss)
Geb:04-04 -1932 Winterswijk
Echtgenoot: Jim Reiss
Ondergedoken 01-01-1943 Usselo
Ouders: Isaak de Leeuw en Sophia de Leeuw-Spier
47.Leeuw de, Sini
Geb:02-03-1922 Winterswijk
Ovl:15-05-2013 Den Haag
Echtgenoot: 08-01-1948 W’wijk:David Meibergen (04-04-1917-09-10-1997) Echtgenoot: 05-02-1973 W’wijk: Salomon Hond (20-07-1922-18-07-1988)
Ouders: Isaak de Leeuw en Sophia de Leeuw-Spier
Ondergedoken Usselo
48.Leeuw de, Rachel
Geb: 19-01-1918 Winterswijk
Ovl:01-11-2015 Amersfoort
Echtgenoot: 10-08-1953 Driebergen: Hartog Izak Akker (24-12-1915 Hoogeveen-08-09-1972 Amersfoort)
Ouders: Isaak de Leeuw en Sophia de Leeuw-Spier
Ondergedoken Drenthe (Dominee)
49/50/51/52.Leeuw de, Abraham
Geb:16-10-1885 Winterswijk
Ovl:plm.1980 (geemigreerd 1939 Amerika)
Echtgenoot: 31-08-1916 Zwolle:Gesina Henrietta Hoek (25-02-1891 Vorden-ovl.)
Ouders: Joseph de Leeuw en Siena hemelrijk
Kinderen: Theodora (geb.-Ovl.), Josef (19-07-1917-ovl.), Elize Greta (09-11-1918-ovl.)
50.Leeuw de, Joseph
Geb: 13-04-1913 Winterswijk
Ovl:05-05-2001 Utrecht
Echtgenote: 28-08-1935 Deventer: Kaatje (Corry) Benninga (14-11-1909 Deventer-27-11-1988 Nieuwegein)
Kinderen: Max (25-08-1936 Utrecht-18-05-2009 Utrecht)
Ouders:Joseph de Leeuw en Siena Hemelrijk ??????????
51.Leeuw de, Marcus (Max)
Geb:29-01-1916 Winterswijk
Ovl:06-08-1994 Winterswijk
Echtgenote: Rozette Wolf (12-12-1919 Doetinchem-ovl.mei 2016 Winterswijk)
Ouders: Abraham de Leeuw en Belia Philip
52.Leeuw de, Sophia Siena
Geb:24-09-1910 Winterswijk
Ovl:21-08-2000 Amsterdam
Echtgenoot: 27-10-1946 Rotterdam: Samuel van Dijk (04-06-1896 Rotterdam-28-12-1980 Rotterdam)
Ouders: Jacob de Leeuw- Mina Himelreich
53.Leeuw de- Polak, Helena Martina
Geb:23-09-1919 Bathmen
Ovl:04-06-2018 Bathmen
Echtgenoot: 08-09-1942 W’wijk:Hartog Israel de Leeuw (1914-1943)
Tweede Echtgenoot: Freek Adelaar
54.Menco-van Gelder, Sophia Evaline
Geb: 29-09-1904
Ovl:
Echtgenoot:28-12-1927 Eibergen: Leonardus Menco (29-12-1896 Lichtenvoorde-09-04-1943 Sobibor)
Ouders:
55.Bertha Menco
Geb: 1929 Winterswijk
Ovl:
Echtgenoot: Dormits
Ouders: Leonardus Menco en Sophia van Gelder
Meijers, Leo Adolf
Geb: 04-02-1912 Winterswijk
Ovl: 07-03-1970 Winterswijk
Echtgenote: H.Meijers-Stobbe
56.Meijler, H. (Hartog)
Geb:07-06-1912 Winterswijk
Ovl:24-11-1983 Winterswijk
Echtgenote: Everdina Johanna Meijler-Gossink (25-09-1916-ovl.
Ouders: Adolf Meijler en Roosje Frankenhuis
57.Meijler, Helena
Geb:10-03-1911
Ovl.:23-02-1952
Ouders: Adolf Meijler en Roosje Frankenhuis
58.Meijler, Sophia (Leeser)
Geb: 19-12-1906 Winterswijk
Ovl: 10-08-1998 Rotterdam
Echtgenoot: 15-11-1927 W’wijk: Max Eduard Leeser (25-03-1903 Aalten-21-12-1979 Rotterdam)
Ouders: Adolf Meijler en Roosje Frankenhuis
59.Meijler, Emma Wilhelmina (Baas)
Geb: 08-03-1919 Winterswijk
Ovl: 29-10-1988 Amsterdam
Echtgenoot: Dolf Baas
Ouders: Adolf Meijler en Roosje Frankenhuis
60.Maas,Berta (Kropveld)
Geb: 23-02-1895 Winterswijk
Ovl: 04-04-1989 Arnhem
Echtgenoot:24-04-1919: Aron Kropveld (26-02-1896 Vlagwedde-ovl.12-07-1960 Aalten
Ouders: Abraham Maas en Mina Baer
61.Menco-Stern, Hilde
Geb:01-06-1904 Schmallenberg
Ovl.16-05-1975 Winterswijk
Echtgenoot: 11-11-1924 Schmallenberg: Harry Menco (13-05-1896 W’wijk-18-02-1945 Bergen-Belsen)
62.Menco, Herman Samuel
Geb: 17-09-1925 Winterswijk
Ovl:24-12-2002 Amsterdam
Echtgenote: 1951:Frieda Brommet (11-08-1925 A’dam-22-02-2019 A’dam)
Ouders:Harry Menco en Hilde Menco-Stern
63.Nihom-Stern, Johanna
Geb: 22-07-1898 Schmallenberg
Ovl: 01-04-1954 Utrecht
Echtgenoot: Karel Nihom
Ouders: Samuel Stern en Hermine Morgenthau
Greet Königsberger-Nihom
Geb:06-09-1925 Nijkerk
Ovl:
Ouders: Benedictus Nihom en Elisabeth Nihom-Nihom
Vught-Westerbork-Auschwitz – overleefd
64.Nihom, Michael Samuel Rolf
Geb: 15-12-1924 Winterswijk
Ovl: 03-04-2015
Echtgenote: Friederike (Fritsje) Prüfer (18-11-1924 Vienna-02-11-2011 Scheveningen)
Ouders: Karel Nihom en Johanna Nihom-Stern
65.Nihom, Samuel Harry
Geb: 05-10-1927 Winterswijk
Ovl:
Echtgenote: 1956:Marijke Sluyser (15-04-1934-
Ouders: Karel Nihom en Johanna Nihom-Stern
66.Philips, Pauline
Geb: 01-02-1922 Winterswijk
Ovl:
Echtgenoot: Abraham Dupont (1917-1977)
Ouders: Abraham Philips en Aaltje Franken
Pauline werd vlak voor razzia naar Fam.Deunk gestuurd en vandaar naar de Fam.Bussink in Lintelo
67.Philips-Brest, Naatje
Geb:30-05-1890 Blokzijl
Ovl:
Echtgenoot: 30-08-1916 Blokzijl:Heiman Philips (28-10-1884 Winterswijk-1941)
Ouders: Salomon Levie Brest en Kaatje Hillesum
68.Philips, Kitty
Geb:26-12-1921 Winterswijk
Ovl:23-03-1945 Tilburg
Ouders: Heiman Philips en Naatje (‘Hans’) Brest
69.Poppers, Mozes Meijer
Geb: 04-05-1906 Winterswijk
Ovl: 07-12-1986 Amsterdam
Echtgenote: 08-09-1939 A’dam:Betty Poppers-Prins (1900-1992)
Ouders: Samuel Poppers (11-01-1873 W’wijk-21-05-1943 Sobibor) en Anna Prins (08-02-1878 Alkmaar-21-05-1943 Sobibor)
Vredensestraat 74
Terugkeer 25 september 1945
Joodse Raad – Theresienstadt
70.Poppers-Prins, Betty
Geb: 19-10-1900 Alkmaar
Ovl: 02–09-1992 Amsterdam
Echtgenoot: 08-09-1939 A’dam:Mozes Meijer Poppers (1906-1986)
Vredensestraat 74
Terugkeer 25 september 1945
Theresienstadt
71.Schwarz, Sally
Geb:23-02-1908 Winterswijk
Ovl.: 03-07-1995 Winterswijk
Echtgenote: 14-07-1938:B.Th.Windmuller (1912-1999)
Ouders: Louis Schwarz (04-01-1866 Dinxperlo-09-01-1940 Winterswijk) en Mathilde Rosenbaum (09-04-1969 Borken-30-04-1943 Sobibor)
72.Schwarz-Windmuller, B.Th.
Geb: 30-01-1912 Winterswijk
Ovl: 11-10-1999 Winterswijk
Echtgenoot: 14-07-1938:Sally Schwarz (1908-1995)
Ouders: Jozeph Windmuller (26-09-1877 Vorden-19-10-1942) en Rika Windmuller (06-06-1879 Emmen-19-10-1942)
73.Schwarz, R
Geb:
Ovl
Echtgenoot: 1962:Maurice Corran
Ouders: Sally Schwarz en Betty Windmuller
74.Schwarz-Nathans,J
Geb: 09-04-1902 Arnhem
Ovl:28-11-1974 Deventer
Molenpad 3
Ondergedoken Varsseveld
Teruggekeerd direct na bevrijding 31 maart
Echtgenoot: David Abraham Schwarz (omgekomen)
75.Schwarz, Helena Regina
Geb: 03-09-1926 Winterswijk
Ovl:23-01-2007 Apeldoorn
Echtgenoot: 12-11-1947 W’wijk: Sallo Zendijk (16-04-1921 Deventer-23-03-2013 Amstelveen)
Ouders: David Abraham Schwarz en Jetje Nathans
Molenpad 3
76.Sonn, Sally
Geb:12-10-1906 Wachtersbach
Ovl:12-12-1973 Winterswijk
Echtgenote: 23-12-1946: Martha Windmuller
Ouders: Leopold Sonn (1873-1949/1951-W’wijk) en Kerrie Morgenthau (1883-1971)
77.Stein, Ulla Julia Antoinette
Geb:15-10-1934 Winterswijk
Ovl:15 december 2014
Ouders: Georg Stein en Martha Windmuller
78.Joel Arnold Wertheim
Geb:
Ovl:
Echtgenote: Selma Wertheim-Heijmans (1891-1943)
Weijel,Abraham
Geb:27-08-1908 Aalten
Ovl:30-03-1987 Amersfoort
Echtgenote:Johanna Dwinger (16-06-1909 Leeuwarden-08-01-2006 Amsterdam)
Ouders: Joseph Weijel (01-08-1980-01-11-1960) en Sophia van Gelder (27-03-1876-15-03-1956)
Ondergedoken in Elburg
Weijel-Dwinger, Johanna
Geb:16-06-1909 Leeuwarden
Ovl:08-01-2006 Amsterdam
Echtgenoot:Abraham Weijel (1908-1987)
Ouders:Joseph Dwinger en Kaatje Cohen
Ondergedoken in Elburg
Weijel, Joseph Simon (Joop)
Geb:15-05-1932 Winterswijk
Ovl:
Echtgenote: 07-06-1964 A’dam: Ruth Wolf (07-02-1941-
Ouders: Abraham Weijel en Johanna Dwinger
Ondergedoken in Elburg
Weijel, Karel Henri
Geb:30-08-1935 Winterswijk
Ovl:
Echtgenote:22-04-1964: Judith Reens (04-03-1941-
Ouders: Abraham Weijel en Johanna Dwinger
Ondergedoken in Elburg
79.Windmuller, Martha (Stein) (Sonn)
Geb: 02-11-1907 Winterswijk
Ovl: 19-09-1992 Winterswijk
80.Wolf,Sara
Geb:05-07-1879 Wisch
Ovl:21-03-1956 Winterswijk
Echtgenoot: 18-04-1913 W’wijk: Jannis de Vos (20-04-1864 Groenlo-ovl.13-11-1929 Winterswijk)
Ouders: Jozef Wolf en Bertha Heijman
81.Wolf, Ernst
Geb:03-05-1906 Vreden
Ovl: 03-02-1996
Ouders:Samuel Wolff en Amalia Landau
Vluchteling
In Winterswijk 17 november 1938 Hilbelinkspad 2: Herman Menco-Pauline Menco-Stern
Geinterneerd in div.vluchtelingenkampen, waaronder Westerbork 18-04-1940 – 12-04-1945.