Emigratie 1900-2000 Winterswijk

Emigratie 20e eeuw

De emigratie vanuit Winterswijk begon in de 20e eeuw individueler van aard te worden. Mensen zochten hun geluk niet alleen in de V.S., maar ook in bestemmingen als Afrika, Zuid-Amerika, Canada en Australië. Daarnaast had je nog een groep die feitelijk niet emigreerde toen ze voor Nederlands-Indië kozen. Daarnaast kennen we Duitse vluchtelingen (m.n. Joden die voor de V.S. kozen, of na 1948 naar de staat Israël emigreerden.
Tussen 1890 en 1921 emigreerden volgens de gemeente Winterswijk 107 mensen. Daarnaast kozen 53 personen voor een betere toekomst in Nederlands Indië. Van de emigranten gingen er 77 naar de VS., elf kozen voor Chili, acht gingen er naar Zuid-Afrika, zeven naar Canada en drie mensen gingen resp. naar Argentinië, Liberia en Zwitserland. Vooral in 1903 en 1911 wordt er licht gepiekt met achtereen volgens 22 en 40 emigranten.
Hierbij zitten een aantal grote gezinnen zoals het gezin Geurkink van de Kottenseweg en Te Riet Scholten van de Landeweer in Meddo. Een kind uit het gezin Geurkink droomde al vlot van emigratie, want hij ging al een keer als kind op eigen houtje naar Bremen om daar op de boot te stappen. Het nieuws bereikte de Nederlandse kranten. Opmerkelijk was ook dat ir. Jan Willem Kruisselbrink van de Siepe in het Woold een leuke onderwijzeres leerde kennen. Toen hij voor zijn werk (Shell) al in het beloofde land was, trouwde hij met de handschoen met zijn geliefde! Want als gevolge van de WO1 kon zij niet overkomen. Voor Gerrit Willem ten Haken van de Bothoek uit de Brinheurne liep de geschiedenis geheel anders toen hij in 1911 vertrok. Zeven jaar later was hij als militair in Frankrijk aan wal gekomen om in de ‘Grote Oorlog’ (WO1) te vechten. In 1919 schreef hij zijn onderwijzer van de Kottense School over zijn belevenissen en gruwelijkheden in deze oorlog.

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog zien we nog een golf van emigranten die min of meer de collectiviteit kozen. In april 1946 schreven de kranten dat er onder de jongeren de behoefte leefde om te emigreren. Hierbij was Frankrijk nog in beeld. Frankrijk zat verlegen om arbeidskrachten in de landbouw. De economie was ook hier toen nog op een laag peil en uitbreidingen in de landbouw was door grondgebrek amper mogelijk. Nieuwe fabrieken kwamen in de Achterhoek niet van de grond en het uitzicht op werk was lastig. In juni 1948 erkende de gemeente dit feit en velen hebben zich toen al aangemeld voor de emigratie naar Australië, Canada, VS en…Frankrijk. Hierbij waren de nodige voortrekkers als J. ten Pas uit Meddo die in 1949 voor Canada koos. Hij schreef de nodige brieven naar de krant. Hij kwam terug en gaf een spreekbeurt voor geïnteresseerden.

Ruim vijfhonderd belangstellenden komen naar de Harmonie in Winterswijk en beluisteren wat Canada te bieden heeft. Het land heeft nogal werk te bieden in de landbouw en in de bouw. Echter, men moet bereid zijn de armen uit de mouwen te steken in langere werkdagen dan dagen van acht uur. De beloning is er dan ook naar. Vooral in Gereformeerde kringen en uit het orthodoxe deel van de Nederlands Hervormde Kerk emigreerden in de jaren vijftig.
Voor degenen die naar Australië reisde was eventueel een financiële tegemoetkoming mogelijk als ze regelmatig werkloos waren en laagopgeleid.

Naast dat velen voor het ‘boeren’ kiezen, koos Arend Jan Hesselink van ‘Schreurs’ in de Brinkheurne niet geheel vrijwillig voor de detailhandel. Als boerenknecht valt hij en loopt een dwarslaesie op. Samen met zijn vrouw Gerda zette hij in Drayton, Ontario een soort ‘winkel van Sinkel’ op.

Het verhaal van Eassink-Doortje als emigrante in Canada –
Bron collectie SHKK – Ontmoeting 14e jaargang nr. 1 (sept. 1979)

De brief is geschreven naar aanleiding van een reünie die haar lagere schoolklas had…..
‘Hulzer Willem vroeg mij om een brief, waarin ik zou vertellen hoe het ons gegaan is hier in Canada. Dat zal ik een beetje proberen.
Allereerst nog heel vriendelijk bedankt voor de uitnodiging. We waren graag van de partij geweest, want ’t lijkt ons ontzettend leuk om na 40 jaar eens weer bij elkaar te komen. Wat zullen een herinneringen opgehaald worden die dag.
Wat toevallig dat we juist de laatste paar weken veel over die schooljaren hebben gepraat hier in huis. Dat kwam doordat onze jongste dochter, die in haar eerste Highschool zit, een opstel moest maken voor geschiedenis over de oorlogsjaren en wat haar ouders meegemaakt hadden.
Je komt dan vanzelf bij je schooljaren terecht en dan komen er heel wat herinneringen boven. Hoe je soms onder bank zat in plaats van er in (met luchtaanvallen), hoe toen de school gevorderd werd en je hele winter niet naar school kon. Te veel om op te noemen. Nu heb ik altijd graag dingen van vroeger mogen vertellen. Dan zeggen ze: ‘Hier komt Mama met history-les. Maar ondertussen vinden ze het wel interessant. Maar ik zou iets over hier gaan vertellen.
We wonen nu al ongeveer 27 jaar in dit land, dat Canada heet. Dat is al langer dan we in Nederland woonden en dan behoor je eindelijk thuis te zijn en dat zijn we dan ook wel. We wonen ruim 24 jaar hij bij Drayton, wat maar een klein plaatsje is.
Van onze vier kinderen zij de 2 oudsten getrouwd. Joanne, de oudste met een Canadees, Irene met een geboren Achterhoeker. De jongsten Jerry (heet eigenlijk Gerrit-Jan) en Wilma zijn nog thuis, d.w.z. tot september, want dan gaat Jerry uit huis naar een school verderop. We boeren samen met onze schoonzoon in partnership (compagnonschap) sinds de laatste 5 jaar en houden alleen melkvee en hun kroost.
Canada is een prachtig land, groot en ruim met een veel te korte zomer en een lange winter. De zomers zijn meestal veel te gauw om en de sneeuw in de winter, eerlijk gezegd, daar leer je mee te leven, maar aan wennen, doe je nooit. Daar heeft een geboren Canadees nog moeite mee, laat staan een emigrant. Hoe ’t ons gegaan is vragen jullie? Goed. We hebben veel om dankbaar voor te zijn nu denk ik stellig niet in de eerste plaat aan de materiële kant. Een emigrantenleven is niet direct een makkelijk leven. Vooral de eerste jaren waren moeilijk en er is veel waar je aan moet wennen; veel wat je ook leren moet en veel waar je ook hard werken moet. ’t Wordt je niet vanzelf in de schoot geworpen. Hier niet en nergens. Och, de meesten jullie weten dat allicht ook wel, maar nu zal ik maar eens ophouden anders wordt het te lange en wordt het vervelend. ’t Allerbeste toegewenst met z’n allen en een hele fijne dag samen.
Hartelijk gegroet van Doortje en Jan Hesselink

Contactpersoon Winterswijk Emigratie: Henk te Kulve. 
henkkulve@hotmail.com
https://www.facebook.com/Winterswijkemigrantpage